Жақында облыстық Марал ишан мешітінде қалыптасқан дәстүр бойынша кезекті басқосу болып өтті.Оған өңірдегі аудандар мен қалалардың бас имамдары қатысты.

Осынау тағылымы мол жиналысқа Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Қостанай облысындағы өкіл және облыстық мешіттің бас имамы Асылхан қажы Түсіпбек төрағалық етті.

Басқосуда имамдардың алдында тұрған келелі міндеттер әңгіме арқауына айналды. Асылхан қажы өзіне тән шешендікпен әріптестеріне уақытты оздырмай шұғыл қолға алынуға тиіс мәселелерге жан-жақты тоқталды.

Мұнда барлық аудандар мен қалалардан арнайы жіберілген апталық есептерге баға беріліп, игі істер аталып өтілді. Сондай-ақ, облыстағы мешіттердің имамдары имандылыққа үндейтін республикалық „Ислам және өркениет„ газеті мен "Иман" журналына және жергілікті мерзімдік басылымдарға жазылу науқаны кезінде ұйымшылдық танытуға шақырды.

Сонымен қатар өңірдегі бүкіл мешіттердің ғимараттарының қыр астында тұрған қысқа дайындық барысы да сөз болды. Мұнда ешкімге немқұрайдылық пен жайбасарлыққа жол беруге болмайтындығы ескертілді.

Баршаға мәлім, облыстық мешіт жанында "Зекет" қорының өкілдігі жұмыс істейді. Мұнда абыз ақсақал Жақсылық қажы Ғайсин жетекшілік етеді. Ол кісінің ұйытқы болуымен қорға түскен ақшалар қайырымдылық мақсатқа жұмсалып жатыр. Сол себептен де бұл маңызды мәселеде де дін қайраткерлері де іскерлік әрі белсенділік танытулары қажеттігі айтылды.

Облыстың бас имамы барлық мешіттерге сайттың жұмысын барынша жандандыру керектігіне де тоқталып, дін қайраткерлері де бұл өзекті жайда да ширақтық, біліктілік көрсетулері керектігі жөнінде өз ойын ортаға салды.

Басқосудан кейін Бахрейннен әкелінген қасиетті Құран таратылды. Аудандар мен қалалардан келген имамдар бұл кезекті отырыстан үлкен әсер алды.

ҚМДБ-ның Қостанай облысы бойынша
өкілдігінің баспасөз қызметі

Жақында Әулиекөл ауданына қарасты Құсмұрын түрмесінде жазасын өтеп жатқан азаматтар мен мешіт қызметкерлерінің арасында футболдан жолдастық кездесу өткізілді.

Бұл басқосу кезінде жаза басып, сотталған кісілерді үлкен ойда қалдырғаны даусыз.

Осынау жолдастық кездесуде жарыс жеңімпаздары анықталмай, достық жеңіске жетті.

ҚМДБ-ның Қостанай облысы бойынша
өкілдігінің баспасөз қызметі

Қостанай қалалық мешіті бой көтергелі асыл дініміздің айнасы болып, талай шаруаларды тыңдырып үлгерді. Қайырлы істегі қарқындары басылмай, мұсылмандардың басын қосып, игі іс-шаралар легін үзбей келеді. Алла үйінің бас имамы Шоқан қажы әр буынның көңілін тауып, мешітке келушілердің қатарын арттыруға барынша күш салуда. «Мешіттегі жамағат санын көп болуы емес, жүректерге иман ұяласа екен» дейді Шоқан қажы.

Күндердің ұлысы болған жұма күнінің намазын оқып, ақсақалдың батасын алып, қостанайлық мұсылмандар мешіт әзірлеген астан ауыз тиді. Түскі ас уақытына орайластырылған дастарқан көпшілік көңілінен шықты. Дастарқан деуге келмейтін болар, бірақ таратылған тамақтың маңызы зор. Бір қазаннан ас ішкен әр ұлттың басын біріктіріп, ауызбіршілікке шақырады.

-Жұмадан қалмауға тырысамын. Достарымды да шақырып жүрмін. Игі бастама әрі жалғасын тапса екен деймін. Қаладағы қалталы азаматтар ұйымдастырып, мешітке көмегін беріп жатыр. Үлкен сауапты дүние. Қолынан келгенше мешітке келіуге шақырамын бәрін,-дейді мешіттің жанашыры Қайрат Бекболат.Әр жұма сайын осындай шара өткізуге бел буған мешіт ұжымы мұнымен тоқтап қалмауға тырысады. Барлық мерекелер мен айтулы күндерде белсенділік танытып жүрген қалалық мешіт, келем деуші жұртшылыққа құшағы ашық екенін айтады.

Кенже ҚОНЫСБАЙ
Суреттерді түсірген Айбек ЖҮЗБАЙ

Ассаламуғалейкум! Менің сұрайын дегенім, өткен жолы Шымкент қаласында орналасқан бір мешітте жұма уағызы айтылды. Сол уағызда «мазарда орналасқан мешітте намаз оқуға болмайды» деді. Мысал ретінде, Арыстан баб кесенесіндегі, Түркістан қаласында орналасқан Қожа Ахмет Яссауи кесенесіндегі орналасқан мешітті т.б. осы сияқты мешіттерді атап өтті. Осыған нақты жауап берсеңіздер!

Саттархан Бимбетов.

Уағалейкум әссәләм! Құрметті Саттархан, Ханафи ғалымы Ибн Ғабидин бұл жайында өзінің кітабында былай деген:

«Мазар ішінде арнайы даярланған намазханада намаз оқудың ағаттығы жоқ. Тек оның ішінде қабір болмауы тиіс және іші нәжістен таза болуы керек. Сондай-ақ, құбыласы қабірге қарап тұрмауы ләзім»[1].

«Бахрур ра’иқ» атты ханафи фиқһ кітабында мынадай сөз айтылып өткен:

«Мешіттің михрабы молаға, дәретханаға және монша жаққа қарап тұрған болса, ол - мәкрүһ. Бұл намаз оқушы мен мола арасында бөгет болмаған жағдайға қатысты. Ал, ғимараттың қабырғасы сияқты бөгет болса, құбыланың аталмыш тұсқа қарап тұруы мәкрүһ емес»[2]

Ханафи ғұламасы Ибн Һумам бір сөзінде:

«Мазарда намаз оқу – мәкрүһ. Бірақ, намаз оқуға арналған орын болса, сол орында намаз оқу мәкрүһ емес, егер, нәжістен таза болса»[3].

Жоғарыдағы ғұламалардың пәтуаларына қарағанда Қожа Ахмед Яссауи және Арыстан баб сынды кесенелерде орналасқан арнайы мешіттерде намаз оқудың күнәсі жоқ.

Осы тұрғыда мынадай сұрақ туындауы мүмкін: Пайғамбарымыз өзінің хадисінде «Яхуди және Христиандарға Алланың лағынеті болсын. Олар Пайғамбарлардың қабірлерін «мәсжид-мешіт» етіп алды»[4] дегендігі бәріне аян. Тағы бір хадисінде: «Шынында сендерден бұрын өмір сүргендер пайғамбарлар мен әулиелердің қабірлерін «мәсжид» етіп алды (хадистің арабша нұсқасында «мәсәжид» деп келген). Сендер қабірлерді «мәсжид» етпеңдер. Сөзсіз мен одан сендерді тыямын!»[5], - дейді. Ендігі жерде жоғарыдағы келтірілген пәтуалар осы хадистерге теріс емес пе?

Оған жауап ретінде, аталмыш хадистердегі «мәсжид», «мәсәжид» деген сөздер намаз оқитын мешіт мағынасында емес, «бір нəрсеге сәжде ету» деген мағынада қолданылған. Яғни, ондағы "мәсжид" сөзі «масдар мими» түрінде келген (масдар - етістіктен жасалған есімдік). Сонда хадистің мағынасы: «Сендер қабірлерді табынатын және сәжде етіп, ұлықтайтын орын етпеңдер».

Осы айтқанымыз дәлелді болуы үшін, жоғарыда келтірілген хадистің «Нәсәидағы» нұсқасына хадисші әрі тәпсірші ғұлама Мухаммед ибн Абдулһәди әс-Синдидің (м.1726 ж.) берген түсіндірмесін келтірелік. Ғалым былай дейді:

«Бұл хадисте Пайғамбарымыз оның қабірін Яхуди және христиандар секілді асыра құрметтеуден үмбетін сақтандыруда. Яғни, қабірді ұлықтап, сәжде етуден немесе намазда жүздерін қарататын құбыла етіп алудан сақтандырып отыр. Ал, теберік ретінде әулие кісінің қабірінің жанында мешіт ұстаудың рұқсат екендігін айтқандар бар...»[6].

Егер, кімде-кім қабірге табынып, сондағы жатқан мәйітті ұлықтап, сәжде етсе, бұл Аллаға серік қосу, яғни, "ширк" болмақ. Бұған ешкімнің таласы жоқ. Бірақ, Яссауи кесенесінде орналасқан мешітте мұсылман Аллаға ғана құлшылық етері даусыз. Кесененің басқа бөлмесінде орналасқан Яссауи бабамыздың қабіріне табынбасы анық.

Қорытынды:
1. Ханафи мәзхабында қабірстанда намаз оқу немесе алдында тұрған қабірге қарап намаз оқу – харамға жақын мәкрүһ. Себебі, Пайғамбарымыздың (с.а.у.): «Қабірлерге отырмаңдар, қабірге қарап намаз оқымаңдар», - деген бұйрығы бар[7]. Бірақ, намаз оқушы мен қабірдің арасында дуал немесе ғимараттың қабырғасы секілді бөгет болса еш ағаттығы жоқ.
2. Ханафи мәзхабы бойынша, Қожа Ахмед Яссауи, Арыстан баб кесенелері сияқты мазарлардағы арнайы намазханаларда намаз оқудың күнәсі жоқ.
3. Егер намазхана ішінде қабір орналасқан болса, Ханафи мәзхабы бойынша, ол жерде намаз оқылмайды[8].

[1] Раддуль Мухтар, 2/559 бет.
[2] Ибн Нужәйм, Бахрур раиқ – «Китабуль Уақф».
[3] Хашияту ат-Тахтауи.
[4] Нәсәи - №703 хадис.
[5] Муслим - №532 хадис.
[6] Хашияту әс-Синди ъаля сүнәнин Нәсәи. №701 хадис.
[7] Муслим -№972 хадис.
[8] Мәлики мәзхабында намаз оқушының ниеті бір Аллаға табыну болса, ешқандай бөгетсіз қабірге қарап оқыса да намазы дұрыс және мәкрүһ емес. Имам Мәлик: «Қабірлерде намаз оқудың күнәсі жоқ. Кейбір сахабалардың мазарда намаз оқығандығы жайында естігенім бар» - деп айтқандығы деректерде келген (арабша нұсқасында: «маған жетті» - делінген).Мәлик ибн Әнәс, әл-Мудәууәнатуль Кубра. 1-том: «Ассалату филь Мауадиъиль ләти тәжузу фиһас сала».

Абдусамат Қасым

Ассаламуғалейкум! Менің сұрайын дегенім, өткен жолы Шымкент қаласында орналасқан бір мешітте жұма уағызы айтылды. Сол уағызда «мазарда орналасқан мешітте намаз оқуға болмайды» деді. Мысал ретінде, Арыстан баб кесенесіндегі, Түркістан қаласында орналасқан Қожа Ахмет Яссауи кесенесіндегі орналасқан мешітті т.б. осы сияқты мешіттерді атап өтті. Осыған нақты жауап берсеңіздер!

Саттархан Бимбетов.

Уағалейкум әссәләм! Құрметті Саттархан, Ханафи ғалымы Ибн Ғабидин бұл жайында өзінің кітабында былай деген:

«Мазар ішінде арнайы даярланған намазханада намаз оқудың ағаттығы жоқ. Тек оның ішінде қабір болмауы тиіс және іші нәжістен таза болуы керек. Сондай-ақ, құбыласы қабірге қарап тұрмауы ләзім»[1].

«Бахрур ра’иқ» атты ханафи фиқһ кітабында мынадай сөз айтылып өткен:

«Мешіттің михрабы молаға, дәретханаға және монша жаққа қарап тұрған болса, ол - мәкрүһ. Бұл намаз оқушы мен мола арасында бөгет болмаған жағдайға қатысты. Ал, ғимараттың қабырғасы сияқты бөгет болса, құбыланың аталмыш тұсқа қарап тұруы мәкрүһ емес»[2]

Ханафи ғұламасы Ибн Һумам бір сөзінде:

«Мазарда намаз оқу – мәкрүһ. Бірақ, намаз оқуға арналған орын болса, сол орында намаз оқу мәкрүһ емес, егер, нәжістен таза болса»[3].

Жоғарыдағы ғұламалардың пәтуаларына қарағанда Қожа Ахмед Яссауи және Арыстан баб сынды кесенелерде орналасқан арнайы мешіттерде намаз оқудың күнәсі жоқ.

Осы тұрғыда мынадай сұрақ туындауы мүмкін: Пайғамбарымыз өзінің хадисінде «Яхуди және Христиандарға Алланың лағынеті болсын. Олар Пайғамбарлардың қабірлерін «мәсжид-мешіт» етіп алды»[4] дегендігі бәріне аян. Тағы бір хадисінде: «Шынында сендерден бұрын өмір сүргендер пайғамбарлар мен әулиелердің қабірлерін «мәсжид» етіп алды (хадистің арабша нұсқасында «мәсәжид» деп келген). Сендер қабірлерді «мәсжид» етпеңдер. Сөзсіз мен одан сендерді тыямын!»[5], - дейді. Ендігі жерде жоғарыдағы келтірілген пәтуалар осы хадистерге теріс емес пе?

Оған жауап ретінде, аталмыш хадистердегі «мәсжид», «мәсәжид» деген сөздер намаз оқитын мешіт мағынасында емес, «бір нəрсеге сәжде ету» деген мағынада қолданылған. Яғни, ондағы "мәсжид" сөзі «масдар мими» түрінде келген (масдар - етістіктен жасалған есімдік). Сонда хадистің мағынасы: «Сендер қабірлерді табынатын және сәжде етіп, ұлықтайтын орын етпеңдер».

Осы айтқанымыз дәлелді болуы үшін, жоғарыда келтірілген хадистің «Нәсәидағы» нұсқасына хадисші әрі тәпсірші ғұлама Мухаммед ибн Абдулһәди әс-Синдидің (м.1726 ж.) берген түсіндірмесін келтірелік. Ғалым былай дейді:

«Бұл хадисте Пайғамбарымыз оның қабірін Яхуди және христиандар секілді асыра құрметтеуден үмбетін сақтандыруда. Яғни, қабірді ұлықтап, сәжде етуден немесе намазда жүздерін қарататын құбыла етіп алудан сақтандырып отыр. Ал, теберік ретінде әулие кісінің қабірінің жанында мешіт ұстаудың рұқсат екендігін айтқандар бар...»[6].

Егер, кімде-кім қабірге табынып, сондағы жатқан мәйітті ұлықтап, сәжде етсе, бұл Аллаға серік қосу, яғни, "ширк" болмақ. Бұған ешкімнің таласы жоқ. Бірақ, Яссауи кесенесінде орналасқан мешітте мұсылман Аллаға ғана құлшылық етері даусыз. Кесененің басқа бөлмесінде орналасқан Яссауи бабамыздың қабіріне табынбасы анық.

Қорытынды:
1. Ханафи мәзхабында қабірстанда намаз оқу немесе алдында тұрған қабірге қарап намаз оқу – харамға жақын мәкрүһ. Себебі, Пайғамбарымыздың (с.а.у.): «Қабірлерге отырмаңдар, қабірге қарап намаз оқымаңдар», - деген бұйрығы бар[7]. Бірақ, намаз оқушы мен қабірдің арасында дуал немесе ғимараттың қабырғасы секілді бөгет болса еш ағаттығы жоқ.
2. Ханафи мәзхабы бойынша, Қожа Ахмед Яссауи, Арыстан баб кесенелері сияқты мазарлардағы арнайы намазханаларда намаз оқудың күнәсі жоқ.
3. Егер намазхана ішінде қабір орналасқан болса, Ханафи мәзхабы бойынша, ол жерде намаз оқылмайды[8].

[1] Раддуль Мухтар, 2/559 бет.
[2] Ибн Нужәйм, Бахрур раиқ – «Китабуль Уақф».
[3] Хашияту ат-Тахтауи.
[4] Нәсәи - №703 хадис.
[5] Муслим - №532 хадис.
[6] Хашияту әс-Синди ъаля сүнәнин Нәсәи. №701 хадис.
[7] Муслим -№972 хадис.
[8] Мәлики мәзхабында намаз оқушының ниеті бір Аллаға табыну болса, ешқандай бөгетсіз қабірге қарап оқыса да намазы дұрыс және мәкрүһ емес. Имам Мәлик: «Қабірлерде намаз оқудың күнәсі жоқ. Кейбір сахабалардың мазарда намаз оқығандығы жайында естігенім бар» - деп айтқандығы деректерде келген (арабша нұсқасында: «маған жетті» - делінген).Мәлик ибн Әнәс, әл-Мудәууәнатуль Кубра. 1-том: «Ассалату филь Мауадиъиль ләти тәжузу фиһас сала».

Абдусамат Қасым

Әссәләмуғалейкум! Қазіргі кезде қазақтар арасында туған күн атау - үлкен үрдіске айналды. Сонда торт әкеліп, оның үстіне свеча жағады (свеча саны толған жасына қарай өзгереді). Ол свечаны үрлеп, сөндіру кең көлемде таралып, күннен күнге санамызға туған күннің ажырамас бір бөлігіне айналып бара жатқаны анық. Бұл нәрсе тіпті кешегі өткен СССР-дің кезінде де болмаған еді. Жалпы осы нәрсенің шариғи түрде үкімін айтып берсеңіздер. Және осы тақырыпты еліміздің мешіттерінде т.б. жиындарда, ақпарат көздерінде айтып, халқымызға түсіндірілсе екен!

Қуаныш

Уағалейкум әссәләм уә рахматуллаһи уә бәракәтуһ!

Құрметті Қуаныш, әуелі бұл үрдістің қайдан шыққаны жайында қысқаша тоқталып өтелік.

Деректерге сүйенсек, туған күнде тортқа балауыз шам (свеча) жағу үрдісі - сонау грек халқына сүйенеді екен. Ертеректе гректер «артемис» деп аталатын «ай құдайына» арнап торт пісіреді екен де, үстіне балауыз шамдарды айналдыра жағатынға ұқсайды. Торттың домалақтығы – айдың домалақтығының символы болса, шетіндегі шамдар айдың жарығын еске түсіреді.

Бұнымен қатар, шамның түтіні сол жерде тілеген тілекті ай құдайы артимусқа жеткізіп барады-мыс. Торттағы шамды көзді жұмып, іштей тілек тілегеннен кейін барып үрлеп өшіруіндегі мақсаты сол.

Шариғи тұрғыда:

Шариғаттағы үкіміне келер болсақ, Пайғамбарымыз айтады: «Кім бір қауымға ұқсаса, ол солардан», - дейді.

Ханафи мәзһабының ғұламасы әйгілі Зинуддин ибн Ибрахим Ибн Нужәим әл-Ханафи (х.926/970. м.1520/1563ж.) былай дейді:

«Бір әрекетіміздің өзге діндегілерге ұқсап кетеді деуіміз үшін екі шарт бар:

1.Аталмыш әрекеттің өзі шариғатта тыйым салынған болуы керек

2.Сол әрекетті өзге діндегілерге ұқсау мақсатында жасаған болуы керек.

Түйін сөз:

Біздің қоғамда тортқа шам жағуды көбіне батыстағыларға еліктеп жасап жатамыз. Өйткені, біздің салт-дәстүрде аталмыш әдет кездеспеген. Сол себепті айтарымыз, қазақы дәстүрімізге және дінімізге жат әдеттерден бойымызды аулақ ұстаған жөн.

Бұған қосымша "Туған күнді атап өтуге бола ма?" деген тақырыпта жазылған мына сұрақ-жауапты оқи отырыңыз. Сілтемесі: http://islam.kz/

Абдусамат Қасым

Әссәләмуғалейкум! Қазіргі кезде қазақтар арасында туған күн атау - үлкен үрдіске айналды. Сонда торт әкеліп, оның үстіне свеча жағады (свеча саны толған жасына қарай өзгереді). Ол свечаны үрлеп, сөндіру кең көлемде таралып, күннен күнге санамызға туған күннің ажырамас бір бөлігіне айналып бара жатқаны анық. Бұл нәрсе тіпті кешегі өткен СССР-дің кезінде де болмаған еді. Жалпы осы нәрсенің шариғи түрде үкімін айтып берсеңіздер. Және осы тақырыпты еліміздің мешіттерінде т.б. жиындарда, ақпарат көздерінде айтып, халқымызға түсіндірілсе екен!

Қуаныш

Уағалейкум әссәләм уә рахматуллаһи уә бәракәтуһ!

Құрметті Қуаныш, әуелі бұл үрдістің қайдан шыққаны жайында қысқаша тоқталып өтелік.

Деректерге сүйенсек, туған күнде тортқа балауыз шам (свеча) жағу үрдісі - сонау грек халқына сүйенеді екен. Ертеректе гректер «артемис» деп аталатын «ай құдайына» арнап торт пісіреді екен де, үстіне балауыз шамдарды айналдыра жағатынға ұқсайды. Торттың домалақтығы – айдың домалақтығының символы болса, шетіндегі шамдар айдың жарығын еске түсіреді.

Бұнымен қатар, шамның түтіні сол жерде тілеген тілекті ай құдайы артимусқа жеткізіп барады-мыс. Торттағы шамды көзді жұмып, іштей тілек тілегеннен кейін барып үрлеп өшіруіндегі мақсаты сол.

Шариғи тұрғыда:

Шариғаттағы үкіміне келер болсақ, Пайғамбарымыз айтады: «Кім бір қауымға ұқсаса, ол солардан», - дейді.

Ханафи мәзһабының ғұламасы әйгілі Зинуддин ибн Ибрахим Ибн Нужәим әл-Ханафи (х.926/970. м.1520/1563ж.) былай дейді:

«Бір әрекетіміздің өзге діндегілерге ұқсап кетеді деуіміз үшін екі шарт бар:

1.Аталмыш әрекеттің өзі шариғатта тыйым салынған болуы керек

2.Сол әрекетті өзге діндегілерге ұқсау мақсатында жасаған болуы керек.

Түйін сөз:

Біздің қоғамда тортқа шам жағуды көбіне батыстағыларға еліктеп жасап жатамыз. Өйткені, біздің салт-дәстүрде аталмыш әдет кездеспеген. Сол себепті айтарымыз, қазақы дәстүрімізге және дінімізге жат әдеттерден бойымызды аулақ ұстаған жөн.

Бұған қосымша "Туған күнді атап өтуге бола ма?" деген тақырыпта жазылған мына сұрақ-жауапты оқи отырыңыз. Сілтемесі: http://islam.kz/

Абдусамат Қасым

Әссәләмуғалейкум, ұстаз! Өз отбасында туған күнді мерекелеуге бола ма? Ол шариғатқа қарсы емес пе? Ысырап емес пе? Осыған қатысты дінімізде не айтылған?

Бекжан Қосмұрзаев.

Уағалейкум әссәләм! Қадірменді Бекжан, туған күнді атап өту мәселесі төңірегінде пікір білдірген дін мамандарын екі топқа бөлуге болады:

1.Туған күнді атап өтуді күнә санайтын мамандар.

2.Туған күнді атап өтуге рұқсат дейтін мамандар.

Туған күнді атап өтуге қарсы келгендер мына екі негізге сүйенеді:
• «Кім бір қауымға ұқсаса (еліктесе) ол – солардан». (Хадис. Әбу Дәуід, Ахмед ибн Ханбәл, Табарани т.б.).
• «Кімде-кім біздің бұл ісімізге (дінге) онда жоқ нәрсені енгізсе, онысы қабыл етілмейді». (Хадис. Бухари және Мүслім).

Бұл дегеніміз, туған күн тойлау – мұсылман еместердің енгізген дәстүрі. Егер туған күнді тойлайтын болсақ, мұсылман еместерге ұқсаған боламыз. Сондай-ақ, аталмыш үрдіс Пайғамбар мен сахабалар кезеңінде жоқ еді. Пайғамбарымыз жасамаған үрдісті мұсылмандардың ұстануы дінге енгізілген жаңалық (бидғат) болмақ. Бұған жол жоқ.

Туған күнді атап өтуге рұқсат дейтін мамандардың сүйенген негіздеріне келер болсақ:
• Құндақта жатқан Иса пайғамбарға Алланың құдіретімен тіл шығып, жұртқа айтқан мына бір сөзі Құранда баян етілген: «Маған туылған күнімде де, өлер күнімде де және қайта тірілетін күнімде де есендік болады». (Мәриям сүресі, 33-аят.).
• Пайғамбарымыздан (с.а.у.) дүйсенбі күні ұсталатын ораза жайында сұралады. Сонда Алла елшісі: «Ол күн – менің туылған күнім (ذاك يوم ولدت فيهّ). Және ол күні маған пайғамбарлық берілді», - деп жауап берген. (Хадис. Ибн Хаббан – 3725; Мүслім-1985; Әл-Хаким-4110. т.б.). Осы хадисте Пайғамбарымыз өзінің туылған күні мен пайғамбарлық берілген күні болғандықтан Аллаға шүкір етіп, дүйсенбі күні ораза ұстайтынын айтып отыр. Хадистен байқағанымыздай, адамның дүниеге келуі де Жаратушының берген нығметі. Ал, Алланың берген нығметіне қуанып, шаттану күнә еместігі Құранның мына бір аятында айтылған: «Сен айт: «Алланың бұл игілігі мен мейіріміне олар қуансын...». (Юнус сүресі, 58-аят.).
• Тағы бір хадисте: «Парыз амалдардан кейінгі ең абзал амал – мүмінге қуаныш сыйлау болып табылады...», - делінген. (Хадис. Ибн Шәйба.). Хадисте айтылғандай, мұсылманға қуаныш сыйлау - үлкен сауапты іс. Енді, туған күнін желеу етіп, адамдарды қуантып жатсақ, оның несі күнә?

Демек, екінші топ дін мамандарының байламы бойынша, шариғатқа теріс келетін әрекеттерге бармай, ысырап жасамай өзінің туған-туыстарының, жақын дос-жарандарының арасында туған күнін атап өтіп жатса, онысы күнә емес. Дегенмен, тойламаған кісіні де шариғат жазғырмайды.

Абдусамат Қасым

Әссәләмуғалейкум, ұстаз! Өз отбасында туған күнді мерекелеуге бола ма? Ол шариғатқа қарсы емес пе? Ысырап емес пе? Осыған қатысты дінімізде не айтылған?

Бекжан Қосмұрзаев.

Уағалейкум әссәләм! Қадірменді Бекжан, туған күнді атап өту мәселесі төңірегінде пікір білдірген дін мамандарын екі топқа бөлуге болады:

1.Туған күнді атап өтуді күнә санайтын мамандар.

2.Туған күнді атап өтуге рұқсат дейтін мамандар.

Туған күнді атап өтуге қарсы келгендер мына екі негізге сүйенеді:
• «Кім бір қауымға ұқсаса (еліктесе) ол – солардан». (Хадис. Әбу Дәуід, Ахмед ибн Ханбәл, Табарани т.б.).
• «Кімде-кім біздің бұл ісімізге (дінге) онда жоқ нәрсені енгізсе, онысы қабыл етілмейді». (Хадис. Бухари және Мүслім).

Бұл дегеніміз, туған күн тойлау – мұсылман еместердің енгізген дәстүрі. Егер туған күнді тойлайтын болсақ, мұсылман еместерге ұқсаған боламыз. Сондай-ақ, аталмыш үрдіс Пайғамбар мен сахабалар кезеңінде жоқ еді. Пайғамбарымыз жасамаған үрдісті мұсылмандардың ұстануы дінге енгізілген жаңалық (бидғат) болмақ. Бұған жол жоқ.

Туған күнді атап өтуге рұқсат дейтін мамандардың сүйенген негіздеріне келер болсақ:
• Құндақта жатқан Иса пайғамбарға Алланың құдіретімен тіл шығып, жұртқа айтқан мына бір сөзі Құранда баян етілген: «Маған туылған күнімде де, өлер күнімде де және қайта тірілетін күнімде де есендік болады». (Мәриям сүресі, 33-аят.).
• Пайғамбарымыздан (с.а.у.) дүйсенбі күні ұсталатын ораза жайында сұралады. Сонда Алла елшісі: «Ол күн – менің туылған күнім (ذاك يوم ولدت فيهّ). Және ол күні маған пайғамбарлық берілді», - деп жауап берген. (Хадис. Ибн Хаббан – 3725; Мүслім-1985; Әл-Хаким-4110. т.б.). Осы хадисте Пайғамбарымыз өзінің туылған күні мен пайғамбарлық берілген күні болғандықтан Аллаға шүкір етіп, дүйсенбі күні ораза ұстайтынын айтып отыр. Хадистен байқағанымыздай, адамның дүниеге келуі де Жаратушының берген нығметі. Ал, Алланың берген нығметіне қуанып, шаттану күнә еместігі Құранның мына бір аятында айтылған: «Сен айт: «Алланың бұл игілігі мен мейіріміне олар қуансын...». (Юнус сүресі, 58-аят.).
• Тағы бір хадисте: «Парыз амалдардан кейінгі ең абзал амал – мүмінге қуаныш сыйлау болып табылады...», - делінген. (Хадис. Ибн Шәйба.). Хадисте айтылғандай, мұсылманға қуаныш сыйлау - үлкен сауапты іс. Енді, туған күнін желеу етіп, адамдарды қуантып жатсақ, оның несі күнә?

Демек, екінші топ дін мамандарының байламы бойынша, шариғатқа теріс келетін әрекеттерге бармай, ысырап жасамай өзінің туған-туыстарының, жақын дос-жарандарының арасында туған күнін атап өтіп жатса, онысы күнә емес. Дегенмен, тойламаған кісіні де шариғат жазғырмайды.

Абдусамат Қасым

Әссәләмуғалейкум! Құрметті сайт ұжымы, істеріңізге береке тілеймін. Көкейдегі сұрақты қойғым келіп отыр. Сайттарыңызға жолданған сауалға берген жауаптарыңызда Асыл арна каналының құрбандыққа қатысты жіберген кейбір ханафи мәзһабына сай келмейтін қателіктерін жазған едіңіздер. Сондай-ақ кейінгі кезде әлеуметтік желіде де "Асыл арна" телеканалының кімдердің қаржыландырып отырғанына қатысты түрлі керағар пікірлер жиілеп кетті. Тіпті қоғам екіге жарылып отыр. Осы жағдайдан кейін "Асыл арна" каналын көруге бола ма?" - деген көкейде орынды да күдікті сұрақ туып тұр. Сіздер бұған не дейсіздер? (Ерлан)

Уағалейкум әссәләм! Құрметті Ерлан бауырым! Өзіңіз айтқандай Асыл арнаның Құрбан айтқа байланысты шығарған бейнеролигіне қатысты берген жауабымыздан кейін хат қоржынымызға каналға қатысты сұрақтар жиі келіп жатқандықтан, оның жауабын жария түрде жариялауды жөн санап отырмыз.

Алла Тағала Құранда: «(Ей, иман еткендер!) Аллаға және оның пайғамбарына бойұсыныңдар. Өзара ұрысып, керіспеңдер, әйтпесе әлсірейсіңдер, бойларыңнан қуат қашады. Сабырлы болыңдар. Алла сабырлыларды жақсы көреді»[1], - деп мұсылмандарды ынтымақ пен бірлікке шақырып, алауыздықтың залалын ескерткен. Басқа бір аятта: «Шындығында мүмін-мұсылмандар бір-бірімен тек қана бауыр. Сондықтан (араздасқан) екі бауырларыңның арасын жарастырыңдар. Және Алладан қорқыңдар. Сонда игілікке бөленерсіңдер»[2], - деп мұсылмандардың бір-бірімен бауыр-туысқан екендігін еске салып, араздасқандардың арасын түзетудің сауапты іс екенін білдірген.

Біз аталмыш жауабымызда шариғи сұраққа, шариғат шеңберінде жауап берген болатынбыз. Ал әлеуметтік желіде қызу талқыға түсіп жатқан Асыл арнаны қаржыландыру мәселесі бізді қызықтырмайды. Өйткені оны қадағалайтын еліміздің арнайы қаржы, т.б мекемелері бар.

Асыл арна ашылғалы бері халыққа пайдалы танымдық жақсы дүниелерді шығарып жатқанын ешкім жоққа шығара алмайды. Ал кейбір бағдарламаларындағы әттегенайлар мен қателіктер болып жатса, оны еліміздің сауатты дін ғалымдары, ҚМДБ мен Дін істері комитеті қадағалап, ескертуі тиіс. Мұны асыл арна ұжымы шамданбай дұрыс қабылдайды деген үміттеміз. Сондай-ақ, әлеуметтік желілерде де жиі-жиі көтеріліп жүрген "Неге телеарнада мәтуруди ақидасы жайлы бағдарлама жоқ? Неліктен салафизмның теріс ағым екендігі ашық айтылмайды" деген сынды көрерменнің орынды ескертулерін де арна ұжымы қаперіне алып, бұл тақырыптарға да жақсы бағдарламалар арнағанын жөн санаймыз.

Сөз соңында айтарымыз, Асыл арнаны көруге болады. Себебі, телеарна мен ҚМДБ және Дін істері комитетінің арасында өзара ықпалдасып жұмыс істеуге байланысты арнайы меморандум бар болғандықтан, арна өнімдері жіті қадағалауда. Ал кемшіліктер мен қателіктер болып жатса, жоғарыда да айтып өткеніміздей, оны еліміздің сауатты дін мамандары мен аталмыш мекемелер дер кезінде ескертіп, түзететіндігіне күмәніміз жоқ.

[1] Әнфәл сүресі, 46-аят.
[2] Хужурат сүресі.

Іslam.kz