Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы халқымыздың рухани дамуы мен діни сауатын ашу, ұлттар мен ұлыстардың бірлігі мен ынтымағын нығайту бағытында еңбек етіп келеді. Қоғамдағы кейбір өзекті діни мәселелерге де үн қатып, шариғат тұрғысынан және еліміздегі Заңдар мен заңнамалар аясында пәтуа шығару да – Діни басқарманың негізгі жұмыс бағыттарының бірі.
Діни басқармаға діни мазмұнда әр түрлі сауалдар келіп түседі. Оларды еліміздің жекелеген азаматтарынан бастап, түрлі мекеме басшылары, зиялы қауым өкілдері, қоғамда үлкен беделі бар тұлғалар жолдайды. ҚМДБ қызметкерлері халықтың әрбір сауалына назар аударып, толыққанды жан-жақты жауап беріп келеді.
Жуырда ҚМДБ-ға бір топ азаматтардан, ақын-жазушылардан, өзін «Қазақстан мұсылмандар одағының» басшысы ретінде таныстыратынМұрат Телібеков сайлауға қатысу жөнінде өтінішті Одақ ұсынғандығы туралы мәлімдеме жасауына байланысты сауалдар түсті.
Келіп түскен сұрақтардың жалпы мазмұны:
«Мұсылмандар одағының» Діни басқармаға қатысы бар ма?
М.Телібековтың мұсылмандар атынан өзін ұсынатын құқығы бар ма?
Осы сұрақтарға ҚМДБ келесі жауап қайтарады:
Біріншіден, біздің сұрауымыз бойынша Діни басқармаға Әділет министрлігі тарапынан ресми жауап хат келіп түсті.
Осы хатта «Қазақстан мұсылмандар Одағының» ұйым ретінде еш жерде тіркелмегені көрсетілген.
Сондай-ақ, М.Телібеков қандай да бір діни бірлестіктің басшысы не болмаса мүшесі ретінде тіркелмеген.
Осы орайда, ҚМДБ М.Телібековтың өзін «Қазақстан мұсылмандар одағының» басшысы ретінде айтуға және тіркелмеген ұйымның атынан сөйлеуге құқығы жоқ деп санайды.
Сонымен қатар, БАҚ өкілдерінен ендігі жерде М.Телібековтың есімін еліміздің мұсылмандық ұйымдармен байланыстырмауын және барлық ақпаратты толыққанды тексеріп отыруын сұраймыз.
Екіншіден, қоғамдағы діни мәселелер бойынша пәтуа шығаратын ресми мекеме – ҚМДБ Ғұламалар Кеңесі.
Осыған орай, пәтуа беру мәртебесіне ие болмаған және барлық мұсылмандардың атынан сөйлейтін адамның әрекеттерін біз құптамаймыз.
Бұл – мұсылман үмбетінің бірлігіне сызат түсіріп, бөлінуіне ықпал етеді. Мұсылман пенденің адамдар арасында бүлік тудыруы дұрыс емес.
Пайғамбарымыз Мұхаммед (Алланың оған игілігі мен сәлемі болсын) бір сөзінде нағыз мұсылманды адамдарға тілімен де, ісімен де зиян тигізбеген пенде деп сипаттаған.
Алла Тағала халқымызды алауыздықтан, жерімізді әртүрлі бүлік әрекеттерден сақтасын. Әмин!
Қостанай аудандық «Маңдай батыр» мешітінің ұжымы халықаралық әйелдер мейрамына орай намазхан аналарға дастарқан жайды.
Киелі орында жиналған аналарды Қостанай ауданы әкімінің орынбасары Бауыржан Көпжасаров шын жүректен құттықтады. Оларға мықты денсаулық, отбасында бақыт тіледі.
Сондай-ақ Затобол кентіндегі «Алтын дән» мәдениет үйінің өнерпаздары әннен шашу шашып, қонақтарға жоғары көңіл-күй сыйлады. Аудандық мешіттің бас имамы Азамат қажы Серікбайұлы мұсылман әйелдердің қадір-қасиеті, үлгілі мінезі мен өнегесі жайлы жан-жақты баяндады.
Арнайы жайылған дастарқаннан дәм татқан ақ жаулықты аналар мешіт ұжымына алғысын жаудырып, асыл дінді насихаттау жолындағы еңбектеріне табыс тіледі.
Асылхан қажы ТҮСІПБЕК,
ҚМДБ-ның Қостанай облысы бойынша өкіл имамы
ӘБУ ХАНИФА МӘЗҺАБЫ – ЖҰРТЫМЫЗДЫҢ ЖҮРЕР ЖОЛЫ
Асыл дініміз Исламның Орта Азия мен қазақ даласына келгеніне он екі ғасырдан аса уақыт өтті. Оның ішінде Орта Азия халықтарының барлығы дерлік Әбу Ханифа мәзһабын ұстанады. Еліміз мың жылдан астам уақыттан бері Әбу Ханифа мәзһабының ұстанымдарына амал етіп, ғұмыр кешуде.
Мәзһаб деген не? Оның дін мен ұлт тарихындағы орны қандай? Осы сауалдарға жауап бермес бұрын, мәзһабтың сөздік, тілдік мағынасына үңіліп көрсек.
Мәзһаб туралы түсінік
Мәзһаб сөзі тілдік ұғымда: жол, жүріс, тұрыс, әрекет ету дегенді білдіреді. Шариғат тұрғысынан алғанда: діни ғылым, мектеп, ілім, түсінік деген мағынаны береді. Ислам дінінде сүнниттер болып саналатын төрт мәзһаб бар. Ол Ханафи, Шафи, Малики және Ханбали мәзһабтары. Әр мәзһаб сол діни ғылымның негізін құраушы имамның есімімен аталады. Ханафи мәзһабының негізін салушы – имам Әбу Ханифа Ан Нұғман ибн Сәбит (699-767 милади). Мәзһабымыздың имамы Әбу Ханифаның білімділігін бағалаған ғалымдар оны имам Ағзам (Ұлы имам) деп атаған.
Мәзһаб сахабалардан бастау алады
Әлем бойынша кең тараған мәзһаб – Ханафи мәзһабы. Тоғызыншы ғасырдан бастап, қысқа мерзім ішінде Ханафи мәзһабы Анадолы, Балқан, Солтүстік Кавказ, Еділ аймағы, Орта Азия, Қытай, Үндістан, Ауғанстан төңірегіне және Индонезия аралдарына тараған. Әрі Ханафи мәзһабын Алтын Орда хандары, Ұлы Моғолдар және Осман сұлтандары ұстанған.
Халифа Рашид дәуірінен кейін Ислам әлемі дүние жүзіне таралып көптеген елдер асыл дінімізді қабылдай бастады. Ол елдердің әрқайсысының өзіндік мәдениеті, салт-дәстүрі мен әдет-ғұрыптары болған. Бұлардың ішінде Исламға қайшы келетіндері де келмейтіндері де болды. Сондықтан бұларға Ислам діні үкім шығаруға мәжбүр болды. Яғни, үкімді әрбір елдің салт-дәстүріне және күнделікті әрекеттеріне сай етіп шығару керек болды. Бірақ Ислам әлемі барлық елдердің дәстүріне сай етіп үкім шығару қабілетін ие емес еді. Сондықтан, мәзһабтардың пайда болып, қалыптасуы заңдылық.
Мәзһабтың негізі сахабалар дәуірінен бастап қаланды. Мекке тұрғындары пәтуаны тек Абдулла бин Аббастан (р.а.) сұрайтын. Хазіреті Абдулламен бірге Мекке қаласында өзге де сахабалар өмір сүрді. Алайда, олардың ешбірі Абдулланың (р.а.) бұл әрекетін қате деп сынаған жоқ, керісінше құптады. Ал, Ирақ халқы Абдулла бин Масудтың (р.а.) пәтуасымен амал ететін. Бұл сахаба да ел тұрғындарына үкім шығарып, пәтуа берді. Ал, Хижаз өлкесінің мұсылмандары Абдулла бин Омардың (р.а.) пәтуасын басшылыққа алатын. Бұл жайт пайғамбарымыздан (Алланың оған игілігі мен сәлемі болсын) кейін халифалар дәуірінде көпшілік сахабалардың көзі тірісіндегі құбылыс. Ешбір ғалым сахаба бұл жағдайды дұрыс емес деп бағаламаған.
Әбу Ханифа мәзһабының құндылығы
Исламның төрт құбыласын тең қылып тұрған төрт мәзһаб ішіндегі қарға тамырлы қазақтың жүрегі мен табиғатына, салт-дәстүрі мен әдеп-ғұрпына жақыны, әрі жалпақ даланы желіп өткен бабаларымыздың ықылым заманда-ақ таңдағаны имам, Ағзам Әбу Ханифа мәзһабы. Ханафи мәзһабы тұла бойы адамгершілік пен бүкіл адамзатқа ортақ асыл құндылықтарға бай.
Әбу Ханифа мәзһабы өзге діни мектептерімен салыстырғанда, өз жамағатына көп жеңілдік беруімен, әрі демократиялық бағытымен ерекшеленеді. Біздің жартылай көшпелі халқымыздың бұл мәзһабты қабылдауының тағы бір себебі − өз дүние танымы, бітімі мен болмысы, жүрегі мен діліне оның тонның ішкі бауындай жақындығында.
Орта Азияға Ислам дінінің келуі арқылы, осы жердің данышпандары Хақ діннен нәр алып, білімге деген құштарлықтары арқылы, тек Ислам іліміне ғана емес, әлемдік ғылымға үлестерін қосып адамзаттың тарихында өз орындарын алды. Ханафи мәзһабын ұстанған елдер, оның ішінде біздің ата-бабаларымыз да ғылым-білімді терең меңгергендігі белгілі. Ислам дінінің кеңінен қанат жайып, ғылымда, өнерде және мәдениетте әлемдік өркениеттің жоғары сатысына жетуіне баға жетпес үлес қосқандар осы мәзһабтың өкілдері десек, қателеспейміз.
Әл-Фарабидің пәлсафа мен логикаға, ибн Синаның медицинаға, әл-Бирунидің астрономия, математика және географияға, әл-Хорезмидің географияға, әл-Ферғанидің астрономияға қосқан үлестері, ашқан жаналықтары мен жасаған ізденістерінсіз осы ғылымдарды елестету мүмкін емес.
Имам Мухаммад әл-Бухари, Абу Мансур ас-Самарқанди, Әбу Мансур әл-Матуриди, Жүсіп Баласағұни, Қожа Ахмет Яссауи және олардың көптеген замандастары мен ұрпақтары Орта Азияның ғана емес күллі Ислам әлемінің мақтанышына айналды.
Әбу Ханифа мәзһабының тәуелсіз Қазақстандағы маңызы
Қазіргі қоғамдағы ханафи мәзһабының маңыздылығын айқындау, елдегі тұрақты діни ахуалды сақтап, елдің өсіп өркендеуі үшін қажет.
Ел мұсылмандары бір мәзһабта болса, халық біртұтас, ынтымағы мен бірлігі күшті, ұйымшыл болады. Орта Азия мен Қазақстанда қанша ғасырлардан бері діни алауыздықтың болмай, ұрыс-керіс, дау-жанжалдан іргесін аулақ салуының да бірден-бір сыры осында.
Елбасымыз Қазақстан халқына Жолдауында: «Біз мұсылманбыз, оның ішінде Әбу Ханифа мәзһабын ұстанатын сүнниттерміз. Бабаларымыз ұстанған бұл жол ұлттық салт-дәстүрді, ата-ананы сыйлауға негізделген. Ендеше, бүгінгі ұрпақ та әлемдегі ең ізгі дін Исламды қадірлей отырып, ата дәстүрін ардақтағаны абзал», – деген еді.
Қазақстанда жалпы адамзаттық құндылықтарды қалыптастыру және ұлттық ерекшелікті сақтау жолында Имам Ағзам Әбу Ханифаның діни мұрасы ерекше тарихи рөл атқарды. Әбу Ханифа мәзһабы шариғатқа қайшы келмейтін кез келген дәстүрлерімізді ұстануға мүмкіндік беріп отыр. Бұл осымен де құнды. Қазақ халқының көптеген дәстүрлері Исламға дейін де болған, Исламнан кейін де осы хақ діннің аясында жоғалмай сақталып келеді.
Шын мәнісінде, Әбу Ханифа салған сара жолдың мазмұны және маңызы өте терең. Ханафи мәзһабының өзге дін өкілдеріне деген байсалды ұстанымы арқылы Орта Азияның мұсылман халқы мен осы жерлерді мекендеген басқа діндегі тұрғындар бейбіт өмір сүріп келді. Осы жерлерде көнеден бері буддистер мен несториан христиандар ешбір қыспақсыз өз діндеріне сеніп, емін-еркін өмір сүргені тарихтан белгілі. Мәзһабымыздың осы бір құндылығын жамағатқа, жас буынға сіңіріп отыруымыз өте маңызды.
Сондықтан, Әбу Ханифа мәзһабы ең бірінші шариғи амалдардың бір болуына, жат ағымдардан сақтауға, ел бірлігі мен ынтымағын сақтап, мемлекетіміздің өсіп өркендеуіне мүмкіндік беретін даңғыл жол.
Алла Тағала елімізге, жерімізді өз берекетін жаудырып, халқымыздың, мұсылман қауымының бірлігін нығайта бергей.
Жақында Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлының тікелей тапсырмасымен РАНТ тобының мүшесі Жолдас Қоспақов Қостанай өңірінде болды.
Есімі көпке белгілі дін қайраткері осы сапарында облыс орталығындағы құрылыс колледжінде және жазасын өтеп жатқандарды еңбекпен түзету мекемесінде, орталық «Марал ишан» мешітінде және қалалық мешітте болып, жұртшылықпен жүздесті.
Қостанай облыстық Марал ишан мешітінде жылдағы қалыптасқан дәстүр бойынша төрт күндік семинар өткізілді. Олардың тақырыптары да бүгінгі уақыт талабынан туындаған.
Бұл басқосуға өңірдегі аудандар мен қалалардың имамдары қатысып, көп жайды көңілдеріне түйді. Оларға дәрісті РАНТ тобының мүшесі Жолдас Қоспақов жүргізді. Аталмыш жиындарда діни ағымдар, салт-дәстүр және мазхаб турасында уағыз айтты. Көпшіліктің қойған сауалдарына нақты жауап берді.
Семинар өте әсерлі өтті. Имамдар мұндай біліктілікті арттыруға септігін тигізетін басқосулардың әрқашан да тиімді екендігіне көздері айқын жетті.
ҚМДБ – ның Қостанай облысы бойынша
өкілдігінің баспасөз қызметі
Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының тұңғыш төрағасы, мүфти Рәтбек қажы Нысанбайұлы ҚМДБ жанындағы имамдардың білімін жетілдіру Ислам институтының имамдарымен кездесті.
Институт директоры Кенжеәлі қажы Мырзабай қәдірменді қонаққа оқу ордасының тыныс-тіршілігімен таныстырды. Институт жұмысымен танысқаннан кейін ұлағатты ұстаз Рәтбек қажы Нысанбайұлы: «Бұл оқу ордасы еліміздің түпкір-түкпірінен келген имамдардың бас қосар үлкен шаңырағы. Сондықтан мұндағы мәселелерге барынша жауапкершілікпен қарауымыз қажет. Имамдарымыз күнделікті тіршілігіміздегі маңызды нәрселерге жауап бере алатындай білім иесі болуы тиіс. Бір-біріңмен танысып, тәжірибе алмасып, дінді жетік меңгере беріңіздер. Мұның бәрі Алланың берген сыйы деп ұғуымыз керек», – деді.
Институт директоры Кенжеәлі қажы Мырзабай басқаруындағы институттың оқушы имамдарға барлық жағдайдың жасалғанын көріп, еңбегіне ризалығын білдіріп, ісіне береке тілеп, ақ батасын берді.
Қонақтарға халқымыздың ата дәстүріне сай, ҚМДБ төрағасы, Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлының атынан шапан жауып, институт туралы мәлімет беретін кітап, күнтізбелер сыйға берілді.
Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы Египеттің астанасы – Каир қаласында өтіп жатқан «Исламның ұлылығы, кейбір ағымдардың қателіктері, оны түзетудің жолдары» атты халықаралық конференцияға қатысты.
Бас мүфти конференцияда әлемдегі өзекті мәселелер мен діни ахуалға тоқталып: «Ислам – мемлекеттің, қоғамның тыныштық пен еркіндікте өмір сүруін қамтамасыз ететін дін. Ислам өз бойына барлық жақсы қасиеттерді жинаған. Бақыт пен жақсылық та сонда. Ислам саналы адам баласы қабыл ететін рухани құндылықтардан тұрады. Сондықтан, Ислам – кейбір ағымдардың теріс әрекетін құптамайды»,-деді.
Конференция барысында Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы Египет Араб Республикасының дін істері жөніндегі министрі Мұхаммед Жұмамен кездесіп, дін саласындағы қазақстандық-мысырлық ықпалдастық, дінтану және теология саласында білікті мамандарды даярлау, сондай-ақ «Нұр-Мүбарак» Египет ислам мәдениеті университетін Орта Азиядағы ең үлкен оқу орнына айналдыру мәселелерін талқылады.
Қостанай облыстық Марал ишан мешітінің қызметкерлері ҚМДБ-ның имамдар мен ұстаздардың алдына қойған міндеттерін мүлтіксіз орындауға барын салып келеді.
Бұған түрлі ұжымдар мен оқу орындарындағы кездесулер мен жүздесулер жарқын куә. Онда қозғалып жатқан тақырыптар да алуан. Бәрі де бүгінгі уақыт талабынан туындап жатыр.
Асқар Мейрамбекұлы бұл күндері аталмыш мешітте наиб имам болып қызмет атқарады. Жас та болса өзінің іскерлігімен жергілікті халықтың құрметіне бөленіп үлгерді. Оның дінге, имандылыққа байланысты сөздері әрқашан да жұртшылық көңілінен шығып жатады.
Жуырда ғана ол Қостанай облысы дін істер басқармасының өкілі – Сапарғали Әбдиевпен бірге қылмыстық атқару жүйесі комитетінің Қостанай шаһарындағы 161/11 түзету мекемесінде болды.
Онда қос дін қайраткері қоғамымызға жат әдет – экстремизмнің алдын алу жөнінде келелі әңгіме қозғады. Аталмыш мекемеде жазасын өтеп жатқан кісілердің қойған сұрақтарына орай нақты жауап берді.
- Әрбір кездесудің өзіндік мәні бар. Осы түрмедегі болған жүздесуде де көптен көкейде жүрген өзекті жайлар әңгіме арқауына айналды. Болашақта да өзіміздің алдымызға қойған жұмыс жоспары бойынша түрлі ұжымдарда халықпен дидарласып, оларды имандылыққа баулу жолында қыруар істер атқара бермекпіз, - дейді наиб Асқар Мейрамбекұлы.
ҚМДБ – ның Қостанай облысы бойынша
өкілдігінің баспасөз қызметі
Бүгінгі таңда діни экстремизм бүкіл адамзат қауымының басты мәселесіне айналып отыр. Бұл жат ағымның жетегінде кетушілердің басым көпшілігі – жастар. Ал жастарымыз ел болашағы саналатындықтан олардың тағдырына бей-жай қарау мүмкін емес.
25.02.2015 жылы Ы.Алтынсарин атындағы Рудный әлеуметтік-гуманитарлық колледжінің студенттері қалалық «Нұр» мешітінің бас имамы Сейіт қажы Нұрқановпен кездесті. «Діни экстремизм және терроризм» тақырыбында өрбіген келелі жиында дін өкілі жастарға ислам жөнінде жалпы түсінік беріп, ілімсіздік, діни экстремизмнің бүгінгі бет-бейнесі туралы, өмірімізде белең алып отырған лаңкестік әрекеттер жөнінде әңгімеледі. Сейіт Темірбекұлының айтуынша, қазіргі кезде дәстүрлі діндердің атын жамылып, ел арасына іріткі салып жүрген теріс діни ағымдар адамзат қоғамына қауіп төндіруде.
Жастардың осы жолға бой алдыруының негізгі себебі - діни сауатсыздық, ақпараттың жетіспеушілігі және көп нәрсеге немқұрайлы қарауы. Сондықтан жаһандану жағдайында оларға ненің бұрыс, ненің дұрыс екенін түсіндіріп, жол көрсетіп, жөн сілтеу – қоғамның ең маңызды міндеті, - дей келе өзге елдердегі саяси жағдайларға, діни экстемизммен күрестің тиімді тетіктеріне тереңірек тоқталып, рухани әңгіменің түймесін ағытты. Жастар да уағызға шөліркеп қалса керек, бас имамның сөзін ұйып тыңдады. Көкейін дүдәмәл ойлар мазалағандар аз емес екен. Сұрақ-жауап бөлімінде студенттердің дін мәселесіне қатысты қойылған сауалдарында Сейіт Темірбекұлы байыппен, тұщымды жауап берді.
Қуаныш ЕСҚАБЫЛ
Миләди
Хижри
