Әлемдердің Раббысы Алла Тағалаға сансыз шүкірлер мен мақтаулар болсын. Пайғамбарлар мен елшілердің (ғ.с.) ең ардақтысы пайғамбарымыз Мұхаммадқа (с.ғ.с.) оның отбасына және сахабаларына Алла Тағаланың сәлемі мен салауаттары болғай.

Алла Тағаланы еске алудың артықшылығы жайында айтар болсақ, бір ғұлама өзінің кітабында былай деп айтқан екен: «Расында, парыз құлшылықтарынан кейін, ғибадаттың ең жақсы түрі – Жаратушы Иемізді еске алу, әрі Ислам ғалымдары тіпті, бұған бір ауыздан келіскен».

Екі жол Алланың разылығына жетелейді: пікір қылу (тәфәккур жасау) жолы мен Алла Тғаланы еске алу (зікір ету) жолы.

Біріншіде меңзелген нәрсе, Алла Тағаланың бізге нәсіп еткен рақымы мен нығметі жайында пікір қылу. Ал екіншіде меңзелген нәрсе, Жаратушы Раббымыздың есім-сипаттары мен шариғат белгілеген еске алу (зікір) сөздерін жие қайталап айту.

Құран Кәрімдегі Алла Тағаланы еске алу

Алла Тағала өзінің кітабында былай деген:

}فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ{

«Мені еске алыңдар, Мен де сендерді еске аламын» (Әл-Бақара, 152-аят).

Бір тақуа кісі айтқан екен: «Алланың атымен ант етейін, мен, Раббымның мені қашан есіне алатынын білемін!» Сонда одан сұрапты: «Ия, Раббың қашан сені есіне алады екен?» Ол болса:«Мен оны, есіме алған кезде»,-деп жауап беріпті. Себебі, Алла Тағала былай деп айтқан емес пе еді: «Мені еске алыңдар, Мен де сендерді еске аламын» (Әл-Бақара, 152-аят).

Өлім хәлінде жатқан бір тақуа кісіге: «Алланы есіңе ал»,-деп айтыпты. Сол кезде ол, әлгі айтқан кісіге: «Қазір есіме алатындай, мен Оны ешқашан ұмытқан емеспін!»,-деп жауап қайтарыпты.

Өзінің тақуалығымен танылған Әл-Джунайд ибн Мұхаммад өлім хәлінде Құран оқып жатқанда, оған біреу: «Өлімің болса, келіп қалды, ал енді саған Құран оқудың не қажеті бар»,-деген екен. Сол кезде ол: «Дәл қазір, жақсы істерге менен артық мұқтаж кім бар екен?»,-деп жауап қайтарыпты.

Тағы басқа бір аятта былай делінген:

}يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا (41) وَسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَأَصِيلًا (42) {

«Ей иманға келгендер! Алланы жие-жие, көп еске алыңдар, әрі таңертең және кешке Оны дәріптеңдер» (Әл-Ахзаб, 41-42-аяттар).

Қашан адам баласы Алланы көп еске алушылардан болып есептеледі екен?

Ибн Салах: «Кімде-кім, таңертен және кешке шариғат заңдастырған әрі Алла Елшісінен (с.ғ.с.) жеткен зікір сөздерін айтуменен Алланы еске алатын болса, онда ол, Алланы көп еске алушы ерлер мен әйелдердің қатарынан болып есептеледі»,-деген.

Бір ғалым айтты: «Алланы көп еске алу – бұл қашан да тіліңнің Алла Тағаланы еске алудан босамауы», және мұның дәлелі, имам Тирмизи мен имам Ахмад керемет иснадпен жеткізген Абдулла ибн Бусраның хадисы:

عن عبد اللهِ بنِ بُسْرٍ رضي الله عنه أنّ رجُلًا قال: يَا رَسُولَ اللهِ، إِنَّ شَرَائِعَ الإِسْلَامِ قَدْ كَثُرَتْ عَلَيَّ، فَأَخْبِرْنِي بِشَيْءٍ أَتَشَبَّثُ بِهِ. قَالَ: (( لَا يَزَالُ لِسَانُكَ رَطْبًا مِنْ ذِكْرِ الله )).

«Мен айттым: «Ей Алланың Елшісі (с.ғ.с.) Расында, Исламның белгілегені мен үшін өте көп. Сол үшін маған, әрдайым істей алатын сондай бір нәрсені көрсетші». Сонда Алланың Елшісі (с.ғ.с.) маған былай деді: «Олай болса, тілің әрдайым Алланы еске алатын болсын»».

Сондай-ақ мына аятта былай делінген:

}إنَّ فِي خَلْقِ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لآيَاتٍ لأُوْلِي الأَلْبَابِ . الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِهِمْ{

«Солар Алланы түрегер тұрып, отырған күйі және жамбастап, жатып еске алады, әрі аспандардың және жердің жаратылуы жайында ойланып: «Раббымыз! Сен бұны босқа жаратпадың! Сен /барлық кемшіліктен/ пәксің!»» (Әл-Имран, 191-аят).

Салиқалы адамдар, бірге жиналып, Алланы естеріне алады, ал пасық, күнәһар адамдар, бірге жинала қалса, Шайтанға жақындататын нәрселерді естеріне алады.

Салиқалылардың зікірлері – «әлхамду лиЛләһ» (Аллаға мақтау болсын), «субханаЛла» (Алла пәк), «Аллаһу акбар» (Алла ұлық) және «Лә иләһа илляЛлаһ» (Алладан басқа құдай жоқ) деген сөздерді жие қайталап айтудан тұрады. Ал Алладан теріс бұрылғандардың жие айтатындары – балағат сөздер, өсек, өтірік және біреуді жамандау.

Бір ақын айтқандай:

«Ауруға шалынсақ, Сені есімізге алумен жазыламыз,
Ал сені ұмытуменен, қайтадан дертке ұшыраймыз...»

Ақын осы өлең шумағымен мына нәрсені айтқысы келгендей: «Раббым, қашан жүректерімізді дерт шалса, Сені есімізге алуменен, оны емдейміз де дерттен айығамыз, ал бейқам адамдардың жүректері бос әрі пайдасыз нәрселерді еске алумен дертке шалынып, емделмейді де жазылмайды». Осыған байланысты Алла Тағала айтты:

}الا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ{

«Жүректер Алланың еске салуымен /Құранмен/ тыныштық тауып, орнығады» (Әл-Раъд, 28-аят).

Қанша мәрте жүректерімізді дүние ләззаттарымен толтырып байлауға тырыссақ та, бәрібір де аталмыш өмірлік рахаттар жүрекке тыныштық бермейді...

Сонымен қатар Алла Тала Құран Кәрімде былай деді:

}فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلَاةَ فَاذْكُرُوا اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِكُمْ{

«Қашан намазды орындап болсаңдар, Алланы тұрған, отырған және жамбастап жатқан хәлде еске алыңдар» (Ән-Ниса, 103-аят).

Осы аятқа байланысты Ибн Аббас (р.а.) былай деген: «Бұл аятта айтылған сөз мынаны білдіреді: адам баласы Алла Тағаланы түнде және күндіз, құрлықта және теңізде, сапарда және үйде, байлықта және жоқшылықта, ауруға шалынған кезде және саулықта, көпшілікте және жалғыздықта немесе жасырын және айқын түрде еске алуы қажет».

Бұған қоса, Алла Тағала былай деді:

}وَاذْكُر رَّبَّكَ فِي نَفْسِكَ تَضَرُّعاً وَخِيفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالآصَالِ وَلاَ تَكُن مِّنَ الْغَافِلِينَ{

«/Ей Мұхаммад!/ Әрі Раббыңды таңертең және күн батардан алдын бойұсына жалбарынып, қорыққан түрде әрі бәсең үнмен іштей есіңе ал және қаперсіздерден болма» (Әл-Аъраф, 205-аят).

Аса ұлы Алла Пайғамбарға (с.ғ.с.) және барлық мұсылмандарға Раббысын ықыласты түрде еске алуын бұйырды. Таң намазы уақытынан бастап, күн шығып көтерілгенге және екінді (асыр) уақытынан күн батқанға дейінгі уақыт сүннет бойынша Алланы еске алудың өзге уақыттан қадір-қасиеті артық. Алла Тағала құлдарына Өзін ұмыт қалдыруға, қаперсіздік танытуға тыйым салады. Ондай жағдайда аса ұлы Алла оларды өз-өздерін ұмытуға мәжбүр етеді (Имам Табари және А. Саъди тафсирі).

Кейбір кісілер аса маңызды жоғары мансаптарға, зәулім, қымбат үйлерге және байлыққа тым қатты құмарлық танытады, бірақ бұл құмарлықтар еш уақытта оның жүрегіне тыныштық ұялатпайды. Осыған қатысты Алла Тағала айтқан:

}وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَىٰ (124) قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمَىٰ وَقَدْ كُنتُ بَصِيرًا (125) قَالَ كَذَٰلِكَ أَتَتْكَ آيَاتُنَا فَنَسِيتَهَا ۖ وَكَذَٰلِكَ الْيَوْمَ تُنسَىٰ{(126)

«Ал, кім Мені еске салуымнан /Құраннан/ теріс бұрылса, оған тар өмір болады әрі Қайта тірілу күні оны соқыр күйде тірілтеміз. Ол: «Раббым! Мені не үшін соқыр күйде тірілттің?! Мен көретін едім ғой»,-дейді. Алла айтты: «Міне, осылай. Саған аяттарымыз келген еді, бірақ сен оларды ұмыттың. Сол секілді бүгін сен де ұмытыласың»,-дейді.» (ТаҺа, 124-126-аяттар).

Адам баласы дүниеде қанша дәулеті болып, қалағанша өмір сүргенмен, тура жолда болмағандықтан, жүрегі орнықпаған, кеудесі тар, іштей жаман күй кешеді. Ол аса ұлы Алланың үгіт, насихаттарын тыңдап, құлақ асудан қашты, міндеттері жайлы ойламады. Сондықтан аса ұлы Алла одан теріс бұрылып, оны тозақ отына тастады (Ибн Касир және А.Саъди тәфсирі).

Ал екіжүзді мұнафиқтарды сөгіп, Алла Тағала былай деді:

}إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلَاةِ قَامُوا كُسَالَىٰ يُرَاءُونَ النَّاسَ وَلَا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا{

«Ақиқатында мұнафиқтар Алланы алдамақшы болады, алайда Алла олардың өздерін алдандырып /күнәларын көбейтуге жол беріп, күнә жасауды жеңілдетеді/ қояды. Олар намазға тұрғандарында, салғырт күйде адамдаға көріну үшін тұрады әрі олар Алланы өте аз еске алады» (Ән-Ниса, 142-аят).

Аятта байқағанымыздай, Алла Тағаланы тым аз еске алу мұнафиқтық сипат екендігіне ишарат етілген. Раббысын қаншалықты есіне алып жүргендігін әркімнің өзі білгендіктен, аталмыш сипатқа лайықты болып қалмаудың амалын жасауға тырысуымыз керек. Ол үшін өз-өзімізді түрлі сылтаулармен алдамай, Раббымыздан жәрдем сұрай отырып, намаздарымызды ықыласты түрде, тақуалықпен әрі Аллаға шынайы беріле (хушуғпен) орындап, Жаратушы Иемізді көп еске алуымыз қажет.

Мұнафиқтар сыртынан көрер көзге Исламды ұстанып, ал жүрегінде сенімі жоқ әрі оны жасырған имансыздар. Тозақта кәпірлерден де төмен, ең түпкі қабатында болып, ең ауыр азаптарға тартылады. Ал тәубеге келгендерді аса ұлы Алла тазартып игіліктеріне бөлейді. Мұнафиқтықтан сақтанып, құтылу үшін Алла Тағалаға қатты жабысып, дінді ықыласпен ұстану керек (А.Сағди тәпсірі).

Сүннеттегі Алла Тағаланы еске алу

Шашыңа ақ түскенше ғұмыр кешкен, зымырап өткен ғұмырдан сақалың ағарып, сүйегің жұқарған, ей қарт мұсылман жан! Саған амалдардың ең абзалын айтайын ба? Ол Алла Тағаланы еске алу ғибадаты.

Мықты да сұлу, ей жас жеткіншек! Саған да амалдардың ең абзалын көрсетейін бе? Ол әрине Алла Тағаланы еске алу құлшылығы.

Ислам дінінде, Алла Тағаланы еске алудан артық еш бір құлшылықты таппайсыңдар.

Бірде Алла Елшісінен (с.ғ.с.) бір кісілердің: «Қандай іс, амалдардың ең абзалы?»-деп сұрағандығы бізге келіп жеткен. Бұған Ол (с.ғ.с.): «Тілің, Алла Тағаланы еске алуменен ләзәттанып жатқан кезде жан тапсыруың»,-деп жауап берген (Табарани).

عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ – صلى الله عليه وسلم – يَسِيرُ فِى طَرِيقِ مَكَّةَ فَمَرَّ عَلَى جَبَلٍ يُقَالُ لَهُ جُمْدَانُ فَقَالَ « سِيرُوا هَذَا جُمْدَانُ سَبَقَ الْمُفَرِّدُونَ ». قَالُوا وَمَا الْمُفَرِّدُونَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ « الذَّاكِرُونَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتُ «

Бір күні Алла Елшісі (с.ғ.с.) сахабаларына (р.а.): «Қозғалыңдар. Бұл Джумдан (таудың аты). Ал «муфарридун» озып кетті»,-деді. Адамдар: «Ей Алланың Елшісі (с.ғ.с.), «муфарридун» деген кімдер?»-деп сұрады. Алла Елшісі (с.ғ.с.): «Бұл Алла Тағаланы көп еске алушы ерлер мен әйелдер»,-деп жауап берді (Муслим, Ахмад).

«Муфаррид» – бұл өз ғұмырын Алла Тағалаға құлшылық қылуға арнаған адам.

Осы сөздің басқа бір жорамалына жүгінер болсақ бұл, білімі мен Алла Тағаланы еске алуы тұрғысынан басқалардан ерекшеленген адам, тіпті ол мұсылман бауырларының арасында болған кезде де осы қасиеті байқалады. Себебі, әр адам өзінің ұнататыны жайлы әңгіме қылады.

«Ихия ъулум ад-дин» (дін ғылымдарының жаңғыруы) кітабінің авторы имам әл-Ғазали айтты: «Адамдар мәжіліске келе-сала, ұнататын нәрселері жайлы әңгіме қылады».

Ағаш ұстасы, ағаш және одан ненің қалай жасалатыны жайлы айтады.
Темір ұстасы, темір жайлы айтады.
Құрылысшы, салынған нәрселердің әдемілігі жөнінде айтады.
Тігінші, матаның сапасы жайлы айтады.
Ал Алланың әулие құлдары Жаратушы Раббысын еске алады.

«Джамиъ әл-ъулум уал хикам» (ғылымдар мен даналықтар жиынтығы) кітабында Ибн Раджаб әл-Ханбали мына бір тарихи оқиғаны келтіреді: «Юсуф (ғ.с.) пайғамбарды құдыққа түсірген кезде, оның ішінде жан-жағын су қоршаған үлкен тас болған. Ол болса сол тастың үстінде отырған күйде қалыпты. Түн мезгілі болып, оның жанында Алла Тағаладан басқа серігі де жолдасы да болмаған. Ол болса, осындай жағдайда Алланы есіне алған болатын. Ибн Аббас (р.а.) осы оқиғаға байланысты тіпті былай деп айтқан: «Теңіздегі балықтар тынышталса да ол Алланы еске алумен тынышталмады, шалшық судағы бақалар үнсіз қалса да ол бәрібір Алланы еске алуын доғармаған. Сөйтіп, ол Алланы есінде сақтағаны ұшін, Алла Тағала да оны аман алып қалды»».

Алла Тағала Юнус (ғ.с.) пайғамбар жайлы былай деді:

}فَلَوْلَا أَنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُسَبِّحِينَ (143) لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ { (144)

«Егер де ол /Алланы кемшіліктен/ пәк деп дәріптеушілерден болмағанда, оның /киттің/ ішінде қайта тірілтілетін күнге дейін қалған болар еді» (Әс-Саффат, 143-144-аяттар).

Алланы ұлықтаушылар дегеніміз, қуанышты әрі қайғылы жағдайларда Алла Тағаланы еске алушылар.

عَنْ أَبيِ الدَرْدَاء رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قال)): أَلَا أُنَبِّئُكُمْ بِخَيْرِ أَعْمَالِكُمْ ، وَأَزْكَاهَا عِنْدَ مَلِيكِكُمْ ، وَأَرْفَعِهَا فِي دَرَجَاتِكُمْ ، وَخَيْرٍ لَكُمْ مِنْ إِعْطَاءِ الذَّهَبِ وَالْوَرِقِ ، وَخَيْرٍ لَكُمْ مِنْ أَنْ تَلْقَوْا عَدُوَّكُمْ ، فَتَضْرِبُوا أَعْنَاقَهُمْ ، وَيَضْرِبُوا أَعْنَاقَكُمْ ؟ قَالُوا : وَذَلِكَ مَا هُوَ يَا رَسُولَ اللَّهِ ؟ قَالَ : ذِكْرُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ(( .

Сахих хадисте Абу ад-Дарда (р.а.) Алла Елшісінің (с.ғ.с.) былай дегенін жеткізді: «Жаратушы Раббыларыңның алдында ең абзал, таза әрі дәрежелеріңді көтеретін және сендер үшін алтын мен күмісті жұмсағаннан да артық саналған сондай бір амалды көрсетейін бе?» Сол кезде адамдар айтты: «Әрине, ей Алланың Елшісі (с.ғ.с.)». Ол (с.ғ.с.) айтты: «Бұл – Алланы еске алу» (Ахмад, Тирмизи, Ибн Маджа).

Сонымен қатар Алланы еске алудың артықшылығына Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) мына сөзі дәлел болады:

عَنْ أَبُو هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ، قَالَ : سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ، صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، يَقُولُ : يَقُولُ رَبُّكُمْ " أَنَا مَعَ عَبْدِي مَا ذَكَرَنِي وَتَحَرَّكَتْ بِي شَفَتَاهُ" .

«Алла Тағала айтты: «Есімімді айтумен ерні қыбырлап, Мені еске алған құлымды, Өз қамқорлығыма аламын»» (Ахмад).

عَنْ أَبُو هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وعلى آلِهِ وَسَلَّمَ قَالَ:

((مَا جَلَسَ قَوْمٌ مَجْلِسًا لَمْ يَذْكُرُوا اللهَ فِيهِ، وَلَمْ يُصَلُّوا عَلَى نَبِيِّهِمْ إِلاَّ كَانَ عَلَيْهِمْ تِرَةً عَلَيْهِمْ حَسْرَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ)).

Абу Һурайрадан (р.а.) жеткен хадисте Алла Елшісі (с.ғ.с.) былай деп айтты: «Егер адамдар мәжілісте өз орындарына Алла Тағаланы естеріне алмастан және Пайғамбарларына (с.ғ.с.) салауат айтпастан отыратын болса, қиямет күні олардан кек алынатын болады» (Ахмад).

Сондай-ақ Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) былай деп айтқаны бізге келіп жеткен:

أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، يَقُولُ : ((يَقُولُ رَبُّكُمْ أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِي بِي، وَأَنَا مَعَهُ إِذَا ذَكَرَنِي، فَإِنْ ذَكَرَنِي فِي نَفْسِهِ ذَكَرْتُهُ فِي نَفْسِي، وَإِنْ ذَكَرَنِي فِي مَلَإٍ ذَكَرْتُهُ فِي مَلَإٍ خَيْرٍ مِنْهُمْ، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَيَّ بِشِبْرٍ تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ ذِرَاعًا...)).

«Алла Тағала айтты: «Құлым Мен жайлы қандай ойда болса, Мен сондай боламын1 әрі ол Мені есіне алған кезде, Мен онымен бірге боламын. Егер ол мені іштей есіне алатын болса, Мен де оны жасырын есіме аламын2. Ал егер ол мені мәжіліске жиналған көпшілік адамдар арасында есіне алатын болса, онда Мен де оны олардан да жақсырақ мәжілісте есіме аламын3. Ал егер құлым Маған бір қадам жақындайтын болса, Мен оған бір шынтақ жақындаймын...»» (Бухари, Муслим).

Басқа бір хадисте Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) былай деп айтқаны бізге жеткен:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ وَأَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ أَنَّهُمَا شَهِدَا عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ قَال: ((لَا يَقْعُدُ قَوْمٌ يَذْكُرُونَ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ إِلَّا حَفَّتْهُمْ الْمَلَائِكَةُ، وَغَشِيَتْهُمْ الرَّحْمَةُ، وَنَزَلَتْ عَلَيْهِمْ السَّكِينَةُ، وَذَكَرَهُمْ اللَّهُ فِيمَنْ عِنْدَهُ)).

---

1 Бұл жердегі меңзелген мағына: адам баласы Алла Тағаладан нені үміт етіп күткен болса, соны орындайтын болады.
2 Бұл сөздер мына мағынаны меңзейді: сол мезетте, Менің оған көмек әрі жәрдем ретінде рақым, мейірімім нәсіп болады.
3 Бұл жерде Алланың алдында дәрежелері өте жоғары болған періштелер меңзелген.

«Қашан адамдар, Алла Тағаланы естеріне алып, бір жерге жиналатын болса, оларды міндетті түрде періштелер қоршап алады да Алланың мейіріміне бөленеді және Алла Тағала да оларды, дәрежелері өте жоғары болған періштелердің алдында есіне алады» (Муслим).

Салих кісілер Алланы қалай еске алды?

Кейбір салиқалы адамдардың тарихта орын алған оқиғаларына тоқталып өтейік. Өзінің тақуалығыменен танымал болған, сахабалардың ізбасары, табиғин әрі солардан хадистер риуаят еткен, Шам өлкесінің тумасы Халид ибн Мидан Алла Тағаланы күніне қырық мың мәрте есіне алатын (Сияр алам ән-Нубәлә).

Ал өзінің тақуалығы, даналық кеңестері мен сөздері, дүние ләззәттарына қызықпағандығы және Аллаға ынталы түрде, шынайы беріле жасаған құлшылығы арқылы танылған Юсуф ибн Асбаттың «субханаЛлаһ» (Алла пәк) және «Лә иләһа илла Ллаһ» (Алладан басқа құдай жоқ) деген сөздерді қайталап айтумен, Алла Тағаланы күніне жүз мың мәрте еске алғандығы жайлы айтылған (Сияр алам ән-Нубәлә).

Бұл адамдар, ғұмырын толығымен Алла Тағалаға арнап, «Алладан басқа құдай жоқ» куәлігіменен дүниеден өткен нағыз ірі тақуа тұлғалар.

Ал біз ше? Біздің мағынасыз айтылған бос әңгімелер мен жөн-жосықсыз, пайдасыз өткізген уақыттардан басқа, Алла Тағалаға ықыласты түрде шынайы беріле істеген нендей амалдарымыз бар?! Раббымызды еске алуға уақытымыздың қанша бөлігін арнаудамыз және Алла разылығы үшін жасалатын құлшылыққа өміріміздегі белгіленген үлесі қандай? Неге осыған бір үңіліп қарап, ой жүгірте отырып, көңіл бөлмеске?! Екі дүние бақытына жеткіміз келсе, жасап жүрген істерімізді есепке алып, Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.), одан қалды оған ілескен сахабалар мен табиғин ғұлама-ғалым әулие жандардан неге үлгі-өнеге алмасқа?!

قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: ((مَثَلُ الَّذِي يَذْكُرُ رَبَّهُ وَالَّذِي لَا يَذْكُرُ رَبَّهُ مَثَلُ الْحَيِّ وَالْمَيِّتِ((.

Абу Мусадан (р.а.) жеткен сахих хадисте, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтқан: «Алла Тағаланы еске алушы мен еске алмайтын адамның мысалы, тірі мен өлген адамның мысалындай» (Бухари).

Хадисте Алла Тағаланы еске алмайтын адамдарды өлілерге теңеген. Әлгі Жаратушы Жаббар Иесін еске алмайтындар ішіп-жейді, сайрайды, ерсілі-қарсылы жүреді де мәз-мейрам, сауық-сайран құрып, шаттанады. Алайда, Құранда мұндай Құдайдан теріс бұрылып, бейқамдықта жүрген адамдар жайлы былай делінген:

}أَمْوَاتٌ غَيْرُ أَحْيَاءٍ ۖ وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ {

«/Олар/ тірі емес, өлілер. Олар қашан қайта тірілетіндерін де білмейді» (Ән-Нахл, 21-аят).

Құранмен, мешітпен өмір сүрмеген және Аллаға бойұсынбаған, Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) алып келген нұрын қабыл алмаған әрі өмірдің хикметін түсінбеген адам – Алла Тағаланың алдында тірі өлік болып есептеледі:

}أَوَمَن كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَن مَّثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِّنْهَا{

«Өлі /имансыздықта/ болған кезінде, Біз оны тірілтіп, оған нұр /иман/ беріп, ол нұрмен адамдардың арасында жүретін біреу, қараңғылықтар ішінде қалып, одан шыға алмай жатқан біреуге ұқсай ма?» (Әл-Әнъам, 122-аят).

Бұл аяттағы қараңғылық сөзімен меңзелген мағына: күнәлар қараңғылығы, құмарлық қараңғылығы және Алла Тағаладан алыстау қараңғылығы.

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ، قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:((لأَنْ أَقُولَ : سُبْحَانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ وَلا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَاللَّهُ أَكْبَرُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَيْهِ الشَّمْسُ)).

Сахих хадисте Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтқан: «СубханаЛлаһи уәлхамду лиЛлаһи уә ләә иләһә иллаЛлаһу уаЛлаһу акбар(Алла пәк, Аллаға мақтаулар болсын, Алладан басқа құдай жоқ және Алла ұлық) деген сөз, мен үшін, күннің көзі шыққан барлық жерлерден де артық» (Муслим).

Басқа бір риуаятта былай делінген: «...немесе күннің көзі батқан барлық жерлерден де артық».

Дүние нығметтеріне қол жеткізу оңай. Бұл дүниенің алтындары мен күмістері арзан. Сонымен қатар, бірде-бір жақсы амал жасалмаған күннің өзі де сен үшін босқа кеткен күнмен тең.

Имам Тирмизи мен басқа да ғұламалар сахих деп баға берген хадисте былай делінген:

عن جابر رضي الله تعالى عنه أن النبي صلى الله عليه وسلم قال: ((مَنْ قَالَ : سُبْحَانَ اللهِ العَظِيمِ وَبِحَمْدِهِ، غُرِسَتْ لَهُ نَخْلَةٌ فِي الجَنَّةِ)).

Джабирден (р.а.) жеткен хадисте Алла Елшісі (с.ғ.с.): «Субхана Ллаһил Ъазым уа бихамдиһи (Ұлы Алла пәк және Оған мақтаулар болғай) деп айтқан кісіге, жұмақта құрма ағашы отырғызылады»,-деп айтқан (Тирмизи, Насаи).

Ертеңгі мекенің үшін еңбектен. Ридуан – қорғаның,
Көршің – Мұхаммад, ал Рақымды Алла – жаратушы.
Сарайлары оның алтыннан, ал жері оның – хош иіс,
Ондағы өсіп тұрған шөптері – зағфаран...

Ибн Қайим (р.а.) айтқан: «Алла Елшісі (с.ғ.с.) Алла Тағаланы әрдайым еске алатын. Тіпті Оның (с.ғ.с.) демі, сөзі және іс-әрекеті Алланы еске алу болатын».

Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Алла Тағаланы ертелі-кеш есіне алатын және Ол (с.ғ.с.) адамдар арасында болған кездің өзінде де жүрегі толығымен Алламен байланысқан күйде болатын.

}قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ{

«Айт: «Шын мәнінде, намазым, құрбандығым, өмірім және өлімім әлемдедің Раббысы Алла үшін» (Әл-Әнъам, 162-аят).

Алла Елшісі (с.ғ.с.) әрқашан да Алла Тағаламен бірге болатын және Оның (с.ғ.с.) ерекше қасиеттерінің бірі жүрегі еш уақытта ұйқыда болмайтын.

Ол (с.ғ.с.) ұйықтаған кезде, жүрегі әрдайым ояу болатын, ал біз ұйықтап жатқан кезде, өзімізбен қоса жүрегіміз де ұйқыда болады.

Осы себепті, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) ұйықтап жатқан кезде, Оның (с.ғ.с.) дәреті (тахараты) бұзылмайтын.

Сахих хадистердің бірінде мына оқиға жайлы айтылған. Бірде Алла Елшісі (с.ғ.с.) таң намазын оқу үшін ұйқыдан тұрғанда, Оған (с.ғ.с.) дәрет (тахараты) алуға су ұсынылған болатын, сол кезде ол былай деді:

قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: ((يَا عَائِشَة ! إِنَّهَا تَنَامُ عَيْنَاي وَ لَا يَنَامُ قَلْبِي)).

«Ей Айша, расында көздерім ұйқыда болса да жүрегім ұйықтамайды» (Бухари, Муслим).

Бұл болса, Алла Елшісінің (с.ғ.с.) ерекшелігі: ояу болғанда және ұйықтап жатқанда да Оның (с.ғ.с.) жүрегі әманда Алла Тағаламен байланған күйде болатын.

Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) үнемі Алла Тағаланы есінде сақтайтын әрі мұсылман адамға Алла Елшісінен (с.ғ.с.) үлгі алу қажет.

Еске алудың түрлері

Ғұламалар Алла Тағаланы еске алуды үш түрге бөліп қарастырған.

Бірінші түрі: жүрекпен және тілмен еске алу. Бұл болса, зікір ету түрлерінің ең керемет, абзал түрі. Бұл сенің ұлықтау сөздерін тіліңмен айтып тұрып, сол сөздердің мағынасы жайлы пікір қылып, Алла Тағаланың ұлықтылығын сезіне, ойға шомылып тұруың. Сондай-ақ сенің, Алладан кешірім сұраған кезіңде, сол истиғфар сөздерінің мағынасы жайлы ой жүгіртуің. Сонымен қатар сенің, Алла Елшісіне (с.ғ.с.) салауат айтқан уақытта, сол салауат-сәлем сөздерінің мағынасын жүрегіңмен сезініп, бар ойың мен жүрегіңді осынау құлшылық іс-әрекетіне жинақтауың.

Екінші түрі: Алла Тағаланы тілдің қатысуынсыз, тек жүрекпен еске алу. Кейбір адамдар Алла Тағаланы тілдері еш қозғалмастан, жүректерімен еске алады.

Үшінші түрі: Алла Тағаланы жүректің қатысуынсыз, тек тілмен еске алу. Еске алу құлшылығын осылай жасаған пендеге де сауап беріледі. Бұған сахих тізбекпен жеткен хадистегі, Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) айтқаны дәлел болады: «Алла Тағала айтты: «Ернін қыбырлатқан күйде, Мені есіне алған құлыммен бірге боламын» (Ахмад).

Абдулла ибн Бусра (р.а.) жеткізген хадисте Алла Елшісі (с.ғ.с.) айтты: «Олай болса, тілің әрдайым Алланы еске алатын болсын» (Ахмад, Тирмизи).

Бұл хадистер, Алла Тағаланы жүректің қатысуынсыз тек тілмен еске алған адамның да сауап алатындығын меңзейді.

Үлкен жасты табиғиндердің қатарынан болып табылатындардың бірі, Абу Муслим әл-Хаулани (р.а.) Алла Тағаланы қажырлы түрде тілімен еске алудан таңбайтын. Бірде ол Сана және Иемен елді-мекендерінде пайда болған, Асуад әл-Анси есімді жалған пайғамбардың қолына тұтқынға түскен болатын. Сол кезде Асуад әл-Анси одан (р.а.): «Мұхаммадтың (с.ғ.с.) пайғамбарлығына куәлік етесің бе?»-деп сұрады. Ол (р.а.) болса: «Әрине куәлік беремін»,-деп жауап берді. Содан соң әл-Асуад тағыда одан (р.а.): «Ал менің, пайғамбар екендігіме кәулік бересің бе?»-деп сұрады. Бұған ол (р.а.): «Ешнәрсе естіп тұрғаным жоқ!»-деп жауап берді. Сол кезде әл-Асуад отын жинап, от тұтатуға әрі әлгі тақуа кісіні сол отқа тастауды бұйырды. Алайда Алла Тағала әлгі отты ол (р.а.) кісінің жанына жағымды етіп, салқындатып қойды.

Осы оқиғадан кейін ол, Абу Бакр (р.а.) мен Омарға (р.а.) жеткен кезде, ол екеуі (р.а.) оны (р.а.): «Ибрахимнің (ғ.с.) басынан өткеніндей іс жасалған адам қош келдің»,-деп құшақтарына алған.

Көпшіліктің куәлігінше Алланың бұл тақуа құлы әрдайым таңнан кешке дейін Алланы еске алып, уақытының көп бөлігін Жаратушы Раббысын зікір етуге арнап, аз ұйықтаған екен.

Сол сияқты, пайдалы ілім алу да Алланы еске алуға жатады. Ілім іздену, аталмыш пайдалы ілім алынатын және берілетін білім алқалары, өзара көмек көрсете отырып ғылым іздену – осының барлығы, ғұламалардың пікірінше Алла Тағаланы еске алудың ең абзал түріне жатады.

Мәселен сен намаз, ораза, сауда-саттық сияқты фиқһ ғылымының баптарын, хадис ғылымын т.б. осы сияқты ілімдерді оқып, ізденетін болсаң, ұлы Алла Тағаланың алдында зікірдің ең абзал түрін жасаған боласың әрі мұндай ғылыми мәжіліс, жұмаққа жетелейтін және иманды күшейтетін мәжілстерден болып табылады.

Алла Тағаланы еске алу қажет болатын жағдайлар

Әр жағдайға байланысты айтылатын өзіндік бір ерекше, арнайы Алланы еске алу (зікір) сөздері бар және әрбір пендеден талап етілген нәрсе, осы зікір сөздерін, Аллаға деген бойұсынушылығын білдіре отырып, жағдайға сай байланыстыра, дұрыс айту қажет. Ал егер, бұл тәртіп жүйесі қадағаланбайтын болса, онда ол Алла Елшісіне (с.ғ.с.) ілеспегендіктің белгісі.

Мәселен, парыз намаздарынан кейін 33-рет «субханаЛлаһ», 33-рет «әлхамдулиЛлаһ», 33-рет «Аллаһу акбар» және «лә иләһа иллә Ллаһ» деп айтып, артынша «аятул-Курси» аятын, «Ықылас», «Фалақ» және «Нас» сүрелерін оқу қажет.

Белгілі бір жағдайларға қатысты Алланы еске алудың ерекше бір айтылатын зікір сөздері де бар.

Мысалы, тауға шығып бара жатқанда немесе қандайда бір қиыншылыққа тап болған кезде мына зікір сөзін айту қажет:

(لَا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلا باللَّهِ)

«лә хаулә уә лә қууата иллә биЛләһ» (Қандайда бір нәрсені өзгертуге, лайықты күш-қуат, Алладан басқа ешкімде жоқ).

Алланың аяттары мен жаратылыстары жайлы ой жүгіртіп, таңғалған кезде «субханаЛлаһ» (Алла пәк) деп айту, ал егер белгілі бір жасап қоған күнәларың мен жаман қылықтарың есіңе түссе, «астағфируЛлаһи уа атубу иләйһ» (Алладан кешірім сұраймын әрі оған тәубе еттім) деп айту қажет.

Сонымен қатар Алла Елшісі (с.ғ.с.) есіңе түскен жағдайда, Оған (с.ғ.с.) салауат айта отырып, Алла Тағаланы еске алу қажет болады.

Ас ішер алдын «бисмиЛлаһ» (Алланың атымен), ал астан соң «әлхамду лиЛлаһ» (Аллаға мақтаулар мен мадақтар болсын) деп айту керек.

Алланы еске алу зікір сөзінің әрқайсысы, қандай жағдай тап болса да, соған тиісті етіп айтылады әрі бұл нәрсе, ақылын жүгіртіп, ойланған жанға жасырын болған дүние емес.

Алланы еске алудың берер пайдалары

Алланы еске алудың иман келтірген мұсылман жанға берер пайдаларын санамалап, кейбір ғұламалар жүзге жеткізген. Біз болсақ соның тек кейбірін ғана ұсынып отырмыз.

Алланы еске алу (зікір ету):
- Шайтанды алыстатады.
- Алла Тағаланың разылығын келтіреді.
- Жан жолдасты қуантады.
- Сауаптарды көбейтеді.
- Күнәлар мен олқылықтарды жояды
- Адам баласының жүзін нұрландырады.
- Жүрекке тыныштық ұялатады.
- Пенде мен Алла Тағаланың арасындағы байланысты күшейтеді.
- Ғұмыр-жасты ұзартады.
- Пендені Алла Тағалаға көркем түрде итағат етуге жетелейді.
- Аллаға қарсы келу мен күналардан, балағат сөздер мен ғайбаттан сақтайды.
- Жүзеге асырған күнасы үшін ойланып, Алланың алдында тәубе етуге және жасаған қылығы үшін өкінуге, жалпы жүректің Аллаға қайтуын мәжбүрлейді.
- Кейбір жақсы істермен теңесіп, тіпті кейде асып та түседі.
- Алланы еске алудың берер пайдаларының ең абзалы пенде Рабысын еске алғанда, Алла Тағаланың да оны еске алуы.
- Раббысын еске алған адамды, Алла Тағала түрлі бәлелерден сақтайды да қорғаны мен білімі арқылы пендесімен бірге болады.
- Алланы еске алған адамға жаман ойлар мен шайтанның уасуасасы жоламайды.
- Алланы еске алу мазасыздықты, урей мен уайым-қайғыны кетіреді және адмға өмірдің қызықсыз әрі сұр реңді болып көріне беруін жояды.
- Мұсылман адамның өмірін ұзақ әрі берекелі етеді.
- Адамның жанын тыныштыққа, рахатқа бөлейді.
- Мұсылман адамның белгілі бір істерінің орындалуына күш-қуат береді және сол істердің орындалуын жеңілдетеді.
- Алланы еске алудың керемет пайдалы тұстарының тағы бірі, екіжүзділіктің (мұнафиқ) жоқтығын көрсетеді. Себебі екіжүзді мұнафиқ, Алланы тым өте аз еске алады.
- Өйткені сендер, мұнафиқтың базарда, көлікте, ұшақта және мешітте Алла Тағаланы еске алып жатқандығын көрмейсіңдер... Бұны тек нағыз момын мұсылман ғана жасайды.

Егер де сен, өзіңнің мұнафық не шынайы момын мұсылман екеніңді білгің келсе, онда өзіңе: «Мен Алланы әрдайым еске аламын ба? Мен адамдар арасында болғанда, Алланы еске аламын ба? Мен базарға шыққан кезімде, көлікте, ұшақта Алланы еске аламын ба?»-деп сұрақ қой.

Егер де сен осыны жасап жүрген болсаң, онда қуан, себебі сен шынайы момын мұсылмансың. Ал егер керісінше болатын болса, онда өзіңді жазғыруға даярлан.

Алла Тағаланы еске алудың абзал уақыттары

Белгілі бір жағдайлармен байланысты болмаған, Алла Тағаланы еске алудың абзал уақыты – таң намазынан кейін және күн шыққанға дейін.

Сонымен қатар түс ауғаннан, күн батқанға дейін:

}فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَحِينَ تُصْبِحُونَ (17) وَلَهُ الْحَمْدُ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَعَشِيًّا وَحِينَ تُظْهِرُونَ {(18)

«/Ей, мұсылман!/ Сендер кештің кіретін уақыттарында және таңның ататын уақыттарында Алланы /барлық кемшіліктен/ пәк деп дәріптеңдер. Әрі аспандардағы және жердегі барлық мақтау – Оған /Аллаға/. Әрі түнде және түскі уақыттарда да /Оны дәріптеңдер/» (Әр-Рум, 17-18-аяттар).

Бұл аятта аса ұлы Алла өзінің барлық кемшіліктен пәк екенін айтты. Сондықтан құлдары Оны таңда, кешке, түнде әрі күндізгі уақыттарда дәріптеп, еске алуға міндетті. Бұл парыз етілген бес намаз уақыты – тәуліктің ең жақсы уақыттары.

Алла Елшісі (с.ғ.с.) Раббысын күн шыққанға дейін еске алатын. Хадистердің бірінде айтылады:

قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: ((مَنْ صَلَّى الْفَجْر ثُمَّ جَلَسَ فِي مَصَلَّاه يَذْكُرُ اللَّهَ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ ، ثُمَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ ، كَانَتْ لَهُ كَأَجْرِ حَجَّةٍ ، وَعُمْرَةٍ ، تَامَّةٍ ، تَامَّةٍ ، تَامَّةٍ)).

«Кімде-кім таң намазын оқып болып, сол жерде қалып, күн шыққанға дейін Алланы еске алып, одан кейін екі ракағат намаз оқыған адамға толық, толық, толық атқарылған қажылық пен умраның сауабы жазылады» (Тирмизи).

Бір ғалымның таң намазынан кейін орнында қалып күн шыққанға дейін Алланы еске алып, былай дегені айтылған: «Бұл менің таңғы әлденуім, егер де осы еске алуым болмағанда, бар күш-қуатымнан айырылып, әлсіреп қалар едім».

Таңнан күн шықанға дейінгі уақыт аралығы, Алланы еске алудың ең абзал мезеттерінің санатына жатады. Бұл уақытта жүректер оянып, гүлдер ашылып, құстар ән сала бастап, Алла Тағаланың берекеті, ризығы және жеңілдігі жауатын уақыт.

Ал енді біз осы уақытта Алла Тағаланы еске алушылардың бірі болуымыз қажет.

Сонымен қатар бесін намазы мен күн батқанға дейінгі аралықта және күн батқаннан кейін бірнеше уақыттан соң да Алланы еске алған жөн.

Шариғат заңдастырған және адамдардың өз ойларынан шығарған Алланы еске алу (зікір) сөздері

Алланы еске алу сөздерінің, шариғат заңдастырғаны, Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) жеткені және адамдардың өз ойларынан құрастырғандары да бар.

Біз уахиды негізге ала отырып, Алла Тағаланың міндеттерін Құран мен сүннеттен шығарып алатын үмметпіз.

عَنْ أُمِّ المُؤمِنِينَ أُمِّ عَبْدِ اللهِ عَائِشَةَ - رَضِيَ اللهُ عَنْهَا - قَالَتْ: قَالَ رَسُوْلُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: ((مَنْ أَحْدَثَ فِيْ أَمْرِنَا هَذَا مَا لَيْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ)).

Айша анамыздан (р.а.) жеткен хадисте Алла Елшісі (с.ғ.с.) айтты: «Кімде-кім, біздің осы ісімізге қатысы жоқ бір нәрсе енгізетін болса, онда ол іс қайтарылатын болады» (Бухари, Муслим).

ابْنِ مَسْعودٍ - رَضِيَ اللهُ تَعالى عَنْهُ - "اتَّبِعُوا وَلاَ تَبْتَدِعُوا فَقَدْ كُفِيتُم"

Ибн Масғуд (р.а.) айтты: «Ілесіңдер де ойдан шығармаңдар, себебі сендерге бар нәрселеріңнің өзі жеткілікті» (Дарими).

Шариғат заңдастырған Алланы еске алу сөздері – ол Алла Елшісінен (с.ғ.с.) келіп жеткен зікір сөздері, мысалы, «субхананаЛлаһ», «әлхамдулиЛлаһ», «лә иләһә иллә Ллаһ», «Аллаһу акбар», «Астағфиру Ллаһ», «Лә хаулә уәлә қууата иллә би Ллаһ» сияқты т.б. сөздер.

Ал енді адамдар ойлап тапқан Алланы еске алу сөздеріне келер болсақ, Алла Тағала мұндай зікір сөздеріне қатысты, ешқандай міндеттер жүктемеген. Кейбір адамдар болса, үлкен көлемді әрі ұзақ зікір сөздерін айтады. Оларды Алла Елшісінен (с.ғ.с.) жеткен зікір сөздерінің арасынан еш таппайсың. Мұндай Алланы еске алу сөздері адам баласын жалықтырып жібереді. Дегенмен бұндай зікір сөздерін адам баласы шынайы ниетпен айтатын болса, сауап алады. Алайда ол, Алла Елшісінің (с.ғ.с.) айтқан зікір сөздерін қайталау мүмкіншілігін босқа жіберіп алады және Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) ілескендігі үшін берілетін сауаптан мақрұм қалады.

Қорыта келгенде, Алланы еске алу амалы, нәпіл ораза мен нәпіл садақалардан әлдеқайда артық. Ал егер сен: «Басқа көптеген құлшылықтардың орындалуы ауыр болуына қарамастан, орындалуы жеңіл бола тұра, Алланы еске алу ісі, не үшін ең абзал құлшылық болып есептеледі?»-деп сұрақ қояр болсаң, онда бұған былай деп жауап беруге болады: жүректің қатысу шартымен, әрдайым жасалған Алланы еске алу құлшылығы ғана адам баласына керемет әсер етіп, пайда береді. Ал жүректің қатысуынсыз, тілмен жасалған зікірдің адам баласына берер пайдасы өте аз. Ал Алла Тағаланы еске алған уақытта, әрдайым немесе соған жақын жүректің қатысуы, барлық құлшылықтың алғы шарты болып табылады. Сондықтан да Алла Тағаланы еске алу (зікір ету), парыз құлшылықтарынан басқа, барлық ғибадаттардан да абзал саналады.

Алла Тағаладан барлығымыздың да Оны көп еске алушы пенделерден қылуын сұраймын! Әмин!

Қостанай облыстық «Марал ишан» мешітінің
найб имамы, Сыздықов Дархан Манарбекұлы

Бүгін Алматыда «Достық» спорт кешенінде Қазақ хандығының 550 жылдығының құрметіне орай және «Дін мен дәстүр» жылы аясында Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлының жүлдесі үшін мешіт жамағаттары арасында Қазақ күресінен II республикалық турнир өтті.

Ұлттық спорттың абыройын асқақтатқан дүбірлі доданы жанкүйерлермен бірге Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы, наиб мүфти Наурызбай Тағанұлы, қазақтың даңқты балуаны, күрестен тұңғыш олимпиада чемпионы Жақсылық Үшкемпіров т.б. спорт шеберлері тамашалады.

Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлының жүлдесі үшін ұйымдастырылған додаға өңірден іріктеліп шыққан жасы 18-ден асқан, салмағы 74 келіден жоғары 75 балуан қатысты. Сонымен халықаралық дәрежедегі төрешілер шешімімен төмендегі спортшылар жүлделі орындарға ие болды.

І орын – Жайық ҚЫҢЫРБЕКОВ (Алматы облысы). Үлкен қажылыққа тегін жолдама (750 000 теңге қаржылай сыйлық).

ІІ орын – Алмаз БЕГІМБЕТОВ (Жамбыл облысы). Кіші қажылыққа тегін жолдама (375 000 теңге қаржылай сыйлық).

ІІІ орын – Ақжол РАҚЫМЖАНОВ (Қостанай облысы). Теледидар (200 000 теңге қаржылай сыйлық).

Ержан қажы МАЛҒАЖЫҰЛЫ, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти:

«МАҚСАТЫМЫЗ – САЛАУАТТЫ ӨМІР САЛТЫН НАСИХАТТАУ»

«Қазақ күресі – ұрпақтан-ұрпаққа ұмытылмай жеткен дәстүрлі өнеріміз. Тарихқа қарайтын болсақ, түрлі той мен алқалы ас бұл сайыссыз өткен емес. Күші басым түсіп, жеңіске жеткен палуандар халықтың құрметіне бөленетін. Күрестің осы түрі дәстүрімізбен қоса, дінімізбен де астасып жатыр. Сондықтан, бұл өнер пайғамбарымыздан (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын) келе жатқан сүннет. Атқарылып жатқан бұл іс-шаралар дін мен дәстүрімізді дәріптей отырып, мешіттегі жамағаттың, жастардың басын қосу, біріктіру мақсатында ұйымдастырылып жатыр. Мақсатымыз – салауатты өмір салтын насихаттау».

Жақсылық ҮШКЕМПІРОВ, әлем чемпионы:

«ИМАМДАРДЫҢ КҮРЕСТІ НАСИХАТТАУЫ – ҮЛКЕН ҮЛГІ»

«Қазақ күресі – күрестің атасы, қазақ күресі – ұлттың рухы. Осы спорт түрі Діни басқарма деңгейінде насихатталып жатқаны қуантады. Имамдарымыз тек уағыз айтып, мешітте намаз өткізумен шектелмей, халық арасында спортты өз амалдары арқылы насихаттауы өте дұрыс идея. Артымыздан қаншама жастарымыз өсіп келе жатыр. Солар спортқа әуестеніп, жамандықтан арылып, жақсылыққа үйір болса, біздің болашағымыз жарқын болады. Ержан қажы Малғажыұлының бұл бастамасына алғысымды айтамын».

Жайық ҚЫҢЫРБЕКОВ, І орын иегері:

«ҚАЖЫЛЫҚҚА БАРУДЫ АРМАНДАҒАН ЕДІМ...»

«Діни басқарма ұйымдастырған осындай республикалық жарысқа қатынысқаныма қуанып тұрмын. Жарысты ұйымдастырған ағаларыма алғысымды айтамын. Күрес – менің сүйікті спортым. Бұл кешегі балауан бабаларымнан, пайғамбарымыздан қалған үлкен өнер. Алдағы уақытта тағы да осы жарыс жалғасын табады деген сенімдемін. Тәуелсіздігіміздің тұғыры биік болсын. Әрқашан жеңіс төрінен көріне берейік

Мен қажылыққа баруды бұрынна армандадым. Сүйікті спортым күрес арқылы қажылыққа тегін жолдаманы жеңіп алуым мен үшін үлкен абырой, биік мәртебе. Мақсатыма жеткеніме қуаныштымын. Аллаға шексіз шүкір айтамын».

Әсет БЕКТҰР,
ҚМДБ Баспасөз бөлімінің бас маманы
суреттерді түсірген автор

Рамазан – барша мұсылман қауымы әр жылы сағына күтіп, қимай қоштасатын, Құран Кәрімнің асыл аяттары түсе бастаған қасиетті ай.

Рамазан – әрбір ораза ұстаушының өзінің ішкі жан-дүниесімен сырласып, жасаған пендешіліктері үшін шын ықыласымен тәубеге келетін айы. Бұл айда Алланың рақымынан үміттеніп, ауыз бекітіп, құлшылық жасаған мүміннің тәубесі қабыл болып, жапырақтары төгілген күзгі ағаштай күнәларынан арылады.

Бұл айдағы ауызашар мен сәресінің берекесі тілмен айтып жеткізгісіз. Адам жанын сергітіп, жүрегіне жылылық ұялататын бұл ай ораза ұстаушыны пендеге тән бүкіл жағымсыз қылық атаулы: кісімсу, даңдайсу, тәкаппарлықтан алыстатады. Барынша кішіпейілдікке баулиды. Күллі жаратылыс атаулының ішінде адам баласының ең ардақты екендігіне баршамыздың көзімізді жеткізіп, соған шүкір ете білуге үйретеді. Мүмін оразада күнәлардан бойын аулақ ұстап, көбірек жақсылық жасауға күш салады. Өйткені, бұл айда тозақ есіктері жабылып, жұмақ есіктері айқара ашылады, жын-шайтан тізгінделеді. Бұл айда бар ынта-ықыласымен ауыз бекітіп, жан дүниесін айнадай жарқыратып ұстауға тырысатын адамды қанша азғырса да дегеніне жете алмай шайтанның діңкесі құриды. Себебі, ораза мүмінді күнә жасаудан қорғайды.

Оразаның жеке адамға да, қоғам үшін де пайдасы аса зор. Шындығы сол, кез келген ғибадат тәрізді мұсылман адам ниетін таза ұстап, оразаны Алла Тағаланың бұйырғаны үшін ғана ұстайды. Хазірет Әли (оған Алла разы болсын) бұл жөнінде: «Пайдаға бола жасалған ғибадат – саудагердің ғибадаты. Үреймен жасалған құлшылық – құлдың ғибадаты. Алла Тағаланың жақсылықтарына шүкіршілік ету мақсатында орындалған құлшылық – нағыз ерікті адамның ғибадаты» (Әли әл-Қари, Мирқатул-мафатих, 2/135) деген. Иә, парыз құлшылықтың бұл түрінің Жаратушының әмірі екендігін жете түсініп, кіршіксіз адал ниетпен ұсталған оразаның әрбір мұсылман үшін пайдасы өлшеусіз.

Араб тіліндегі «саум» (ораза) сөзі: «бір нәрседен алшақ тұру, адамның өзін тізгіндей білуі және жол бермеу» деген мағыналарды білдіреді. Оразаның терминдік мағынасы – арнайы ниет ете отырып таңның атысынан күннің батысына дейін ішіп-жеу мен басқа да нәпсі қалауларынан тыйылу. Ораза құлшылығы Мәдина кезеңінде, хижраның екінші жылы мұсылмандарға парыз етіп бекітілген еді.

Ораза ұстау – Құран Кәрім мен Пайғамбарымыздың (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) хадис шәріптерінде нақты бекітілген бес парыздың бірі. Құранда: «Ей, иман келтіргендер! Сендерден бұрынғыларға парыз етілгендей тақуалыққа жетулерің үшін ораза ұстау сендерге де парыз етілді», («Бақара» сүресі, 183-аят) делінген. Тағы бір аятта: «Сендердің араларыңда кімде-кім Рамазан айының туғанын көрсе, сол күні ораза ұстасын. Сырқат немесе жолаушылар ораза айында ұстай алмаған күндерін басқа күндері ұстасын» («Бақара» сүресі, 185-аят), - деп көрсетілген.

Таң атқаннан күн батқанға дейін нәр татпаумен қатар түрлі жамандықтардан тиылу – нәпсіні тәрбиелеудің үлкен мектебі. Ал күні бойғы нәпсімен арпалысқан күрестің есесіне кешкі ауызашарда сізді мол сауап, ерекше ләззатты сәттердің күтуі өз алдына бір ғанибет.

Баса атап көрсететін тағы бір жәйт, Жаратушы Жаббар Ие ешқашан да пенделерінің оразасы мен құлшылығына мұқтаж емес, қайта пенделер өздерін жаман қылықтардан арылтуда әрі екі дүниеде де жақсылыққа кенелуде көбірек құлшылық жасауға мұқтаж.

Ораза адамның өз-өзіне есеп беруі іспетті. Ол – иләһи сырларды түйсінудің құтты кеңістігі. Рамазанның аспаны қай кезде де берекелі ақ нөсерін төгуге дайын рақым бұлттарына толы. Оның сұлу тамшылары кенезесі кепкендердің таңдайын жібітіп, шөлін басады.

Рамазан – жығылғанды демеп, жылағанды жұбататын, мұң-мұқтаждардың қабағын кірбіңнен арылтатын шынайы жанашырлық айы. Осы айда жақсылық көрген жетім-жесірлердің жүзі жадырап, ғаріп-міскіндердің арқа-басы бір кеңіп қалады. Әр жылы Рамазан айын қуана қарсы алып, айналамызға нұр шұғыласын шашқан қасиетті кештердің, құлақ құрышын қандыратын азанның, сәресідегі тәттіліктің, ауызашардағы ләззатты, тарауих намазына деген ынта-ықылас, ерекше құлшынысты көрген жасөспірім де бұл айдың осындай небір ерекшеліктерін сезінері хақ. Олар үшін әр жылғы Рамазан айы ұмытылмас қуанышты сәттерімен есте қалатыны сөзсіз.

Рамазан – өзінің әлсіз, әлжуаз екенін мойындап, құлшылық арқылы қуат алғысы келетін әрі бойындағы сансыз кемшілігін жоюға тырысқан пенденің рухани дертін емдейтін мейірімді емшісі іспетті.

Рамазан айы күн шапағындай әр тарапқа шуағын төгіп, адамды ізгілік пен қайырымдылыққа шақырып, бауырмашылдықпен өмір сүруге үндейді. Әр жылы ауыз бекітіп, бір ай бойы тақуалық мектебінен өткен, ғұмырына мән сыйлаған Жаратушының адал кұлдарын ақиретте күтетін сый-мәртебе қаншалықты зор десеңізші!

Ендеше, еліміздің барша мұсылмандарын алдағы қасиетті Рамазан айымен құттықтап, ниеттеріңіз қабыл, ізгі мақсаттарыңыз асыл болсын демекпін. Жүздеріңіздегі нұр, жүректеріңіздегі иман арта бергей! Алла Тағала бәрімізге де мол сауаптан жазғай!

Ержан қажы МАЛҒАЖЫҰЛЫ,
Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти.

Ержан қажы Малғажыұлы

Аса қамқор, ерекше мейірімді Алланың атымен бастаймын!

Дін туралы сөз еткенде кейбір адамдар білместіктен, түсінбестіктен пайымсыз пікірлер мен теріс тұжырымдарды алға тартады. «Дін» сөзінің аясы кең, ұғымы ұлы. Ол Құдайға құлдық ұрып, тек құлшылықтан бас көтермеу дегенді білдірмейді. Дін – өмір сүрудің үздік үлгісі, екі дүние бақытына жетелейтін жол. Дін – адамгершілікке, имандылыққа, ізгілікке ұйытатын құдіретті күш. «Атымды адам қойған соң, қайтіп надан болайын», – дейді ақын Абай. Міне, дін дегеніміз – адамдық қасиетті қалыптастыратын, Жаратушыға жағымсыз амалдан арылтатын күш.

«Дін» сөзінің араб тіліндегі мағынасы – «сыйлық», «үкім», «есеп», «жаза», «шариғат», «мойынсұну», «бағыну», «құлшылық», «заң», «жол», т.б. Ал діннің терминологиялық түсіндірмесі мынадай: адамзаттың өмір сүру жүйесін ретке келтіретін, адамның жан-дүниесіне рухани тірек болатын, жұмыр басты пендені екі дүние бақытына бөлейтін Алла Тағала тарапынан пайғамбарлар арқылы жіберілген заңдылықтар мен тәртіптер. Дін бүкіл әлемнің жаратушысы Алла Тағала тарапынан ғана жіберіледі. Дін адамды Алланың даналыққа құрылған таңғажайып жаратылысынан ғибрат алуға, өмірдегі мақсаты мен міндетін айқындап беретін, Құдайға құлшылық етуге тәрбиелейтін ұлы жол. Ислам адамға екі дүниенің қуанышы мен сыйына, бақыты мен берекетіне жетелейтін тура жолды көрсетеді. Адамның бүкіл өмірін, амалын ізгілікке, қайырымдылыққа бағыттайды.

Діннің ең басты ерекшелігі – уахи арқылы келуінде. Дүние есігін ашқан әрбір адамның бойында дінге, рухани тазалыққа, құдіретті күшке сену сезімі болады. Бұл сезім адамды ерте ме, кеш пе, әйтеуір бір құдіретті күшке сенуге жетелейді. Тарихтың өзі дәлелдеді емес пе? Тарихта дінсіз, яки имансыз адам болғанымен, дінсіз қоғам болмаған. Себебі, адам баласы сенімге мұқтаж. Алла Тағала адамзат баласын рухтар әлемінде Өзінің Жаратушы Ие екенін үйреткен. Сөйтіп, адам баласынан, яғни бізден Өзін Жаратушы Ие деп танитымыз туралы уәдемізді алған.

Атам қазақтың «әлмисақтан мұсылманбыз» деп айтуының түп-төркіні осында жатыр. Бұл туралы Қасиетті кітабымыз Құранда: «(Мұхаммед Ғ.С) Алла Тағала кезінде адам балаларын әкелерінің белдерінен (нәсілдерін) алып, оған өздерін куә етіп: «Мен сендердің Раббыларың емеспін бе?» – дегенде, олар: «Әрине, Раббымыз Өзіңсің, оған куә боламыз», – деген. Бұл қиямет күні: «Бұдан хабарымыз жоқ еді демеулеріңіз үшін» («әлмисақ» уәдесі алынған).

Ымыраға негізделген ынтымақ

Егемен еліміздің татулықты ту еткен тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев әлем дін қайраткерлерінің басын қосып, асқақ Астанамызды бейбітшілік пен бірліктің символына айналдырды. Жуырда өтетін дәстүрлі дін көшбасшыларының кезекті құрылтайы да ізгі мақсатқа жетелейді.

Осынау әлемдік алқалы жиын Исламның бірлік пен татулықтың діні екенін жаһанға жар салуға, дін атын жамылған радикализм мен экстремизмнің көріністерін айыптап, бейбіт тұрғынның берекетін қашырған оқиғалардан сабақ алуға, елдің тұтастығын сақтап, халқымыздың имандылығы мен бірлігін бекемдей түсуге ықпал етпек.

Еңселі Елордамыздағы келелі кездесуде дін қайраткерлері тарапынан айтылар парасатты ойлар мен мазмұнды баяндамалар дінаралық татулық пен келісімді тағы да нығайта түседі деген сенімдемін. Елімізде әр үш жыл сайын өтетін дәстүрлі құрылтай 70 пайыз мұсылманның басын біріктірген, 2500 мешітті бір орталықтан басқаратын Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының жұмыстарына да серпін беріп, діни татулық пен тұрақтылығымыздың орныға түсуіне септігін тигізеді.

Діни басқарма тәуелсіздік алған жылдардан бері өзінің 25 жылдық тарихында діни салада ауқымды іс-шаралар атқарды, берекелі бастамаларға ұйытқы болды. Еліміздегі 2500 мешіт халқымыздың бірлігін ұйыстыратын, дәстүрлі рухани орталыққа айналды.

Толыққанды кәсіби имамдардың корпусы калыптасты. Алғашқы кезде имамдарымыз 5 уақыт намазды өткізумен шектелсе, бүгінгі таңда халық арасындағы сұранысқа жауап бере алатын, қоғамдық мәселеге белсене араласатын діни тұлғаға айналды.

Өзгенің сенімін қорлау – өз сеніміңді қорлаумен тең

Дініміздің жанашыры, Ұлт көшбасшысы Нұрсұлтан Әбішұлы 2006 жылы әлемдік дін көшбасшыларының құрылтайында көкейде жүрген мәселені көтеріп еді. Сонда Елбасы былай деді: «Бұқаралық ақпарат құралдары басқа діндегілердің қасиетті сезімдерін қорлауды ұшындыра түссе, онда бұл журналистердің ерте ме, кеш пе өз нанымдарының қорлануымен бетпе-бет келетіні айқын болады. Біреу үшін қасиетті нәрсе басқа біреу үшін әзіл немесе келемеж тақырыбы болмауы керек. Бұл қарапайым қағида, өкінішке қарай, оны журналистер мен саясатшылар жиі бұзады».

Рас, біз кейде дін, мешіт деген ұлы ұғымдарды сенсацияға айналдырып, өз дінімізді, өз наным-сенімімізді қалайша қорлап жатқанымызды білмей де, сезінбей де қаламыз. Осы тұрғыдан келгенде, Қазақстанда өтетін дін қайраткерлерінің құрылтайы әлем халықтарын діни алауыздық тудырмауға шақырып, бірлікке, игілікке үндеп келеді.

Қазір заман өзгерді, уақыт талабы да жоғары. Ақпараттар ағыны мен технологияның дамыған дәуірі, адамзат санасының күн санап өзгеруі, бізге, Діни басқарма қызметкерлеріне де зор жауапкершілік жүктеп отыр.

Қазіргі кезеңде әлемдік қауымдастық экономикалық дағдарысты, саяси, ұлтаралық, дінаралық шиеленістерді бастан кешуде. Әсіресе, адамзат жаңа ғасырда бұрын-соңды болмаған діни алауыздықтар, дау-жанжалдар, ұлтаралық қақтығыстармен бетпе-бет келді. Дінді саясиландыру арқылы жастар санасын теріс арнаға бұру үрдісінің куәгері болдық. Дінді өз саяси мақсаттарына икемдеп алған түрлі топтар әлемнің әрбір жерінен көріне бастады. Радикалды топтар тек дәстүрлі діни түсініктерді жоққа шығарумен қатар, ашық түрде лаңкестік әрекеттер жасауда.

Жер бетінде Ислам халифатын орнатамыз деген ұранды таратушылар Ирак және Шам елдерінде адасқан арманның, құр қиялдың жетегінде жүріп, діни дүрдараздық пен бүлік тудыруда. Дінді біліммен емес, жалған сезіммен түсінген жастар олардың қатарына қосылды. Ислам атын жамылған бүлікшілердің бұл әрекеті, сөз жоқ, дәстүрлі дінімізге деген анық қарсы әрекет, мұсылмандық былай тұрсын, адамшылыққа да жат амал.

Басты назарда – 4 бағыт

Біз бағдарымызды айқындайтын, мемлекет тұтастығын сақтауға сеп болатын Діни басқарманың 2020 жылға дейінгі даму Тұжырымдамасын қабылдадық. Діни қызметтің сапасын арттыруға арналған 4 бағытты бекіттік. Олар – көркем уағыз, жат ағымның жетегінде кеткен жастармен жұмыс, қайырымдылық іс-шаралар және халықты діни сауаттандыру.

ҚМДБ жанынан діни білімі терең, тәжірибесі мол білікті дін ғалымдарының басын біріктірген ақпараттық насихат топтары құрылды. Олар халық арасында түсіндіру жұмыстарын жүргізді. Жұмыла жасалған жұмыс нәтижесін бере бастады. Жат ағымдағы жастарымыздың беті бері қарап, қатарымызға қосылды.

Қазіргі уақытта ҚМДБ жүйесінде қызмет атқаратын 4 мыңға жуық діни мамандардың білімін тереңдету жұмысы қолға алынды.

Елбасының қамқорлығымен Алматы қаласында елімізде тұңғыш рет ашылған имамдар даярлайтын «Нұр Мүбәрак» университетінің жұмысы белсенді жүргізіле бастады. Имамдардың білімін жетілдіру республикалық Ислам институты жұмыс істейді. Осыған дейін республика аумағында салынған 9 медресе болашақ имамдарды, ұстаздарды даярлауда.

Имамдардың атқарып жатқан қызметі мен біліктілігін анықтау мақсатында аттестациядан өткізу жұмыстарын қолға алдық.

Өткен жылы ҚМДБ жанындағы Ғұламалар Кеңесінің жаңа құрамы жасақталып, жиһад ұғымы жайлы, теріс ағымдар ақиқаты туралы пәтуалар шығарды.

Біз 2014 жылды «Дін мен дәстүр» жылы деп жариялап, абыроймен атқарып шықтық. Бұл игі бастаманы 2018 жылға дейін ұзартуды ұйғардық.

Дәстүрімізді жаңғырту жолында бірқатар мәселелерге баса назар аудардық. Діни басқарма осы бағытта жастардың бойына ұлттық құндылықтар мен дәстүрлі тәлім-тәрбиені қалыптастыруға ерекше мән берді.

Жамағатқа дәстүрлі Ханафи мәзһабы мен имам Матуриди сенімі, салт-дәстүрді құрметтеу, қастерлеу, жастарды отансүйгіштікке тәрбиелеудің мән-мағынасы жеткізілді.

Дәстүрлі мәзһабымызды кеңінен насихаттау мақсатында 2015 жылды «Әбу Ханифа жылы» деп жариялап, бірқатар іс-шаралар жоспарлап отырмыз. Жоспарымыздың шеңберінде «Нұр Мүбәрак» университетінің жанынан «Әбу Ханифа ғылыми-зертеу орталығы» ашылып, өз жұмысын бастап кетті.

Алғашқы ізденістің жемісі болған «Дін мен дәстүр» кітабының бірінші бөлімі шығарылды.

Имамдар форумы: тәлімі мол төрт құжат

Халқымызда: «Жұмыла көтерген жүк жеңіл», – деген нақыл бар. Ортақ мақсатқа жету үшін бәріміз бірігіп, бір-бірімізге көмекші болуымыз тиіс.

Біз халықтарды бірлікке, ізгілікке, қайырымдылыққа шақыруда діни тұлғалардың айрықша рөлін ескеріп, имамдардың әлеуетін, қабілеті мен тәжірибесін арттыруға баса назар аударып келеміз. 2015 жылдың 19 ақпанында тұңғыш рет Елбасы қолдауымен І республикалық имамдардың форумын өткіздік. Нұрсұлтан Әбішұлының құттықтауымен ашылған форумда тарихи төрт құжат қабылданды. Бірінші құжатымыз – «Қазақстан мұсылмандарының Тұғырнамасы». Тәлімдік құжат еліміздегі күллі мұсылманың бағдаршамы іспетті деуге болады.

Дұрыс сенімде болу, білім алу, Отанды сүю, дінаралық татулықты нығайту, басшыны құрметтеу, еңбекқор болу, көркем мінез қалыптастыру, ысырапқа жол бермеу сынды асыл қасиеттер – мұсылманға тән сипаттар. Осы бағытта «Мұсылманның тұлғалық бейнесі» тәлімдік құжатын қабылдадық.

Алла Елшісінен: «Жақсы адам кім?» деп сұрағанда, пайғамбарымыз Мұхаммед (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын): «Қоғамға пайдасы тиген пенде», – деп жауап берген екен. Мұсылманның шынайы келбетін бейнелейтін құжатымыз ел игілігі үшін қызмет етуге үндейді.

Ұлт көшбасшысы Ұлытау төрінде берген сұхбатында халқымызды ысырапқа жол бермеуге, үнемшілдікке, қолда барға қанағат етуге шақырып, мұсылмандықтың үлгісін көрсетті.

Алла Тағала қасиетті Құранда: «Егер шүкір етсеңдер, арттыра беремін», – деп, адамзат баласын қанағатшыл болуға бұйырған.

Біз барға – қанағат, жоққа – шүкір еткен халықпыз. Иманым – жиғаным деп білген бабаларымыз байлықтың өлшемін қанағат деп білген. Ал мұсылман дегеніміз – ысырап та жасамайтын, сараңдық та танытпай, орта жолды ұстанатын пенде.

Қазіргі заман талабына сай, білімі мен біліктілігі толысқан діни мамандар санын арттыру – менің жіті назарымда.

Сондықтан бабаларымыздың пәтуалы сөзімен үндесетін «Имамның тұлғалық келбеті» тәлімдік құжатымыз қазіргі таңдағы қоғамда сұранысы мол, жалпы жұртымыздың бүгінгі тіршілігінде маңызды рөл атқарады деген үміттеміз.

Одан бөлек «Дін қызметкерінің этикасын» әзірлеп, сол форумда қабылдауымыздың мәні ерекше. ХХІ ғасыр имамын тек мешітке қатысты құлшылық-амалдармен елестету өткен күннің еншісінде қалды деуге болады.

Бүгінгі имам, бәлкім біз күткен дәрежеден де биік тұруы тиіс. Әрбір имам қарапайым адамнан бастап, қоғамның түрлі саладағы тұлғаларымен тең дәрежеде сұхбаттасатын рухани көшбасшыға айналуы керек. «Дін қызметкерінің этикасы» деп аталатын құжатымыз осынау талаптарды ескереді.

Имам дегеніміз – ол ұстаз, тәрбиеші, психолог, сөз шебері, бірлік пен береке ұйытқысы, бір сөзбен айтқанда, діннің айнасы дер едім. Діндарға қарап, дінді танимыз. Бұл құжаттың көтерер жүгі осындай.

Пайғамбарымыз Мұхаммед (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын) өз үмбетін: «Алла Тағала кімге жақсылықты қаласа, соған дінді үйретеді», – деп сүйіншілеген.

Қоғам рухани құндылыққа мұқтаж

Аллаға шүкір, мемлекетімізде дінге сенушілердің діни қажеттіліктерін орындау үшін барлық жағдайлар жасалды. Елбасы жыл сайынғы жолдауларында халқымыздың рухани өміріне, мәселен отбасы құндылығын арттыру, жат ағымнан алыс болу, бірлікті сақтау, қайырымдылық жасау, мейірімді болып, кешірім жолын ұстану секілді суапты амалдарға да мән береді. Біздің негізгі бағытымыз – діни, рухани сала болғандықтан, еліміздің рухани дамуы жолында аянбай еңбек етіп келеміз. Өйткені, халықтың иманы мен руханиятын дамытпай, елдің экономикалық өркендеуі мүмкін емес деп есептеймін.

Орта Азия бойынша құлшылық үйлерінің саны жағынан біздің ел бірінші орында. Дәстүрлі діндердің ғибадатханалары тең дәрежеде қызмет етуде.

Биыл еліміздің рухани саласында мемлекеттік деңгейде айтулы игі іс-шаралар өтуде. Қазақстан халқы Ассамблеясының 20 жылдығы, Конституциямыздың 20 жылдығы, Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 70 жылдығы, Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл секілді мерекелер кеңінен атап өтілуде. Бұл – ұлттар мен ұлыстарды бірлікке ұйыстыратын, татулыққа үндейтін елеулі шаралар.

2015 – әсіресе, діндар қауымы үшін де маңызды оқиғалар жылы. Өйткені, биыл Елбасының тарихи бастамасымен Сарыарқа төсінде бой көтерген, рухани келісімнің ордасы – Астанамызда әлемдік дін көшбасшыларының дәстүрлі кезекті құрылтайы өтеді.

Бейбіт заманды басты байлығы санаған халқымыз қашан да татулықты тұғырына айналдырған. Тарихтан белгілі, халықтың болашағын ойлаған дін қайраткерлері де татулық пен бірлікті басты бағдар еткен. Халықтар бірлігі – бәрінен қымбат қазына деп санаған.

Ардақты пайғамбарымыз Мұхаммед (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын) мұсылмандықтың іргетасын бірлікпен бекіткен. Алла Елшісінің тайпалар мен руларды бір мақсатқа біріктіруі – кез келген басшыға басқару ісінде үлкен бағдар болары хақ. Дін көшбасшыларының құрылтайы да осы мақсатты көздейді.

Халқымызда: «Байлық – байлық емес, бірлік – байлық», – деген қанатты сөз бар. Алла Тағала адамзат баласын: «Бөлінбеңдер», – деп бауырмал болуға бұйырған.

Әрбір парасатты пенде әлемдегі қаржылық дағдарыс пен адамдар арасындағы әділетсіздік, отбасылық күйреу, әлеуметтік келеңсіздіктер секілді мәселеден құтылудың бір ғана жолын түсінді. Ол – рухани құндылықтарды бірінші орынға шығару.

Бүгінде қоғам діннің адамгершілік құндылықтарына мұқтаж. Ал осындай рухани күйзеліс сәттерінде дін, зиялы қауым өкілдерінің белсенді жұмыстарына үміт артылады. Қамыққанға қамқор болу – ол да мұсылманшылықтың асыл парызы.

Халқымыздың біртуар перзенттерінің бірі Ахмет Байтұрсынұлы: «Қазіргі заман – өткен заманның баласы, болашақ заманның атасы», – дейді. Ортақ Отанымыз – Қазақстан халқының бірлігі мен татулығы, діни келісімге негізделген жалпыға ортақ құндылықтары – болашақ заман үшін үлгі-өнеге, өсиет болып қала бермек. Осынау мамыражай сәттер, дәстүрлі дін өкілдерінің ортақ келісімі, ымыраға негізделген ынтымағы тарих беттерінде алтын әріптермен жазылары хақ.

Алла Тағала халқымызға бақ-береке бергей. Тәуелсіздігімізді мәңгілік етіп, болашаққа басқан қадамымызды берекелі еткей! Тілегіміз қабыл, мұратымыз асыл болғай! Әмин!

Жылдағы қалыптасқан дәстүр бойынша Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Қостанай облысындағы өкілдігінің тікелей бастамасымен биыл да өңірде халықаралық балаларды қорғау күніне байланысты бірқатар танымдық-тағылымдық жағы мол шаралар ұйымдастырылды.

Мәселен, облыс орталығындағы шахмат клубында өткізілген жасөспірімдер арасындағы шахматтан жарыс қатысушыларға үлкен әсер қалдырды. Оған облыстық Марал ишан мешітінің ұжымы мен Қазақстан қажылар қауымдастығы облыстық филиалы мұрындық болды.

Оның қорытындысы бойынша жеңімпаздарға Алғыс хаттар мен бағалы сыйлықтар тапсырылды. Барлық қатысушыларға дәмі ауыздан кетпес тәттілер үлестірілді.

Сондай ақ, облыстың бас имамы Асылхан қажы Түсіпбек пен Қажылар қауымдастығының облыстық филиалының төрағасы Жақсылық қажы Ғайсин Қостанай шаһарындағы облыстық балалар үінде болды. Осында тәрбиеленіп жатқан ұл мен қыздарға арнайы дастархан жайылды.

Бүлдіршіндерге қаланың көрікті жерлерін аралатып, кино театырларда фильмдерді тамашалатты. Тәрбиеленіп жатқан балалар өздеріне ерекше қамқорлық танытқан дін қайраткерлеріне шын жүректен шыққан ризашылықтарын білдіріп, алғыстарын жаудырды. Қонақтарға өздері дайындаған концертті ұсынды.

Сонымен қатар есімдері аталған облысқа кеңінен танымал азаматтар тағы да бір осындай жетім балалар үйіне атбасын бұрып, дастархан жайылды. Қай мереке сый-сияпатсыз болушы еді. Бұл тәрбие орнына өздерімен ала келген үш түкті кілемді тапсырды.

Ал аталмыш мерекеде облыстық Марал ишан мешітінің наиб имамы Асқар Мейрамбекұлының ұйымдастыруыменен жазғы каникул кезінде дәріс алып жатқан жасөспірімдер де сый-сияпаттан кенде болған жоқ. Олар да шаһарды аралап, ойын-сауық орындарын тамашалады. Серуен құрып, балмұздақтың дәмін татты.

ҚМДБ-ның Қостанай облысы өкілдігінің
Баспасөз қызметі

Жітіқара аудандық «Ержан Тәтішев» мешітінің Бас имамы С.Есмурзин халықаралық балаларды қорғау күніне орай, Жітіқара ауданына қарасты «Мүмкіндігі шектеулі балалардың күндізгі болу бөлімшесі» және «Жітіқара балалар мен жасөспірімдер баспанасы» КММ балаларын құттықтап, сыйлықтар таратты.

ҚМДБ-ның Қостанай облысы өкілдігінің
Баспасөз қызметі

Малайзияның Сұлтан Зайнал Абидин университетінің вице-канцлері профессор, доктор Яхия бин Ибраһим бастаған бір топ делегация Нұр-Мүбарак Египет ислам университетіне арнайы сапармен келді. Ондағы мақсат екі университет арасындағы ынтымақтастық қарым-қатынастарды күшейтіп, екі жақты тиімді келісім-шарттар жасау.

Сұлтан Зайнал Абидин атындағы университет (UNiSZA – university sultan zainal abidin) Малайзиядағы жоғарғы діни білім беретін 20 оқу орнының бірі. Теренгану штатында орналасқан университет әлемнің 29 елімен халықаралық байланыс орнатқан, шет елдік студенттердің білім алуы үшін барлық жағдай жасалған. Оқу орнындағы 9 факультетте 8000-ға жуық студент білім алса, оның 5000-ы жатақханамен қамтамасыз етілген.

Бұл университетке өткен жылы ҚМДБ өкілдері бастаған бір топ делегация арнайы барып, меморандумға қол қойып, болашақ бірлескен іс-шараларға келісіп қайтқан болатын. Сол келісім аясындағы бүгінгі кездесуде екі университет арасындағы болашақ іс-шаралар жан-жақты талқылануда. Сұлтан Зайнал Абидин университетінде дәріс негізінен ағылшын тілінде өтеді, яғни ағылшын тілі жақсы дамыған. Сондықтан Нұр-Мүбарак университеті студенттерді бакалавриат модулі бойынша қысқамерзімді және ортамерзімді мәдени алмасу және тілдік тағылымдамаларды қамтамасыз ететін бағдарламаларды жүзеге асыру, ҚР Білім және ғылым министрлігінің оқу бағдарламаларына сәйкес Баллондық үдеріс, академиялық ұтқырлықты ұйымдастыру мәселелері жан-жақты талқыланды.

Доктор-профессор оқытушыларымен алмасу, студенттердің екі жақты білім алуы жан-жақты сөз болды. Ол үшін ЖОО-аралық академиялық ұтқырлық орталығын құру, бакалавриат, магистратура, докторантура бойынша бірлескен интеграцияланған білім бағдарламаларын жасау, бірлескен қос диплом бағдарламасын жүзеге асыратын екі жақты келісім-шартқа (ол үшін Нұр-Мүбаракта 2 жыл, қалған 2 жыл Сұлтан Зайнал Абидин университетінде, магистратура, докторантура бойынша 1+1 және 2+1 тәртібі бойынша) қол қою, оқу орынаралық «Қазақстан-Малайзиялық ақпаратты-коммуникациялық технология орталығы» жобасын жүзеге асыру, исламтану мамандығының «Ислам экономикасы» саласы бойынша бірлескен тәжірибелік білім бағдарламасын жасау сынды жобалар жан-жақты талқылануда.

Университет ректоры доктор, профессор Жуда Басюни Нұр-Мүбарак университетінің Қазақстан мен Мысыр арасындағы алтын көпір ретінде екі ел арасындағы ынтымақтастықтың кепілі болып отырғандығын алға тартты. Сондай-ақ, малайзиялық делегацияны бүкіл Қазақстанда жалғыз ғана ислами оқу ордасына мемлекеттің көзқарасы мен қолдау мәселесі қызықтыратындықтарын бідірді. Бұл сауалға университет проректоры доктор, профессор Шамшәдин Керім мырзаның : «Нұр-Мүбарак университеті тікелей елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қолдауымен ашылып, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының аясында еліміздегі діни мамандарды дайындау жолында жан-жақты даму үстінде»,-деген жауабы өз кезегінде малайзиялық делегацияның болашақ бірлескен жоспарлар мен жобаларға нық сеніммен кірісуіне дем бере түсті.

Малайзиядан келген дінбауыр қонақтар Нұр-Мүбарак оқу орны ғимаратымен, мешітімен танысып, біршама студенттермен жүздесті.

Айша КЕҢЕСБАЙ,
Нұр-Мүбарак Египет ислам мәдениеті университетінің баспасөз қызметі