2015 жылы елордамызда Қазақстан мұсылмандары дiни басқармасы ғимаратының құрылысы басталады. Бұл туралы ҚР Мәдениет және спорт министрлiгiнiң кеңейтiлген алқа отырысында Дiн iстерi комитетiнiң төрағасы Ғалым Шойкин мәлiм етті.
Жуырда ғана қайта жасақталған Мәдениет және спорт министрлігінің басшысы Арыстанбек Мұхамедиұлы Алматыдағы Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы енді елорда төрінен қоныс тебетіндігін айтты.
«Иә, Алматы жылы аймақ, қолайлы табиғат аясында. Дегенмен, діни басқарманы ел орталығына көшіруіміз керек», – деді министр.
Ал Дін істері комитетінің төрағасы Ғалым Шойкин ҚМДБ-ның еліміздегі өзге діни бірлестіктермен қарым-қатынас жасауда тиімді бағыт ұстанып, жемісті еңбек етіп келе жатқанын атап өтті, деп хабарлайды «Нұр Астана» орталық мешітінен.
«Діни басқарманы Астанаға көшіру мәселесі шешілуі тиіс. Қазіргі уақытта қажетті құжаттар ресімделуде. Ал келесі жылдың басынан ҚМДБ ғимараты салынады деп жоспарлап отырмыз», – деді Ғ.Шойкин.
baq.kz
Ата заң һәм мұсылманның мұраты
Адамзат баласы қауымдасып өмір сүруге бейім жаратылған. Қоғамдық тәртіп орнаған қауым қашан да өркениет көшінен қалмаған. Бауыржан Момышұлы бабамыздың: «Тәртіпсіз ел болмайды, тәртіпке бағынған құл болмайды», – деген ұлағатты сөзі көп жайтты ұғындырса керек.
30 тамыз – мемлекетіміз бен еліміздің әрбір азаматы үшін елеулі күн. Бұл – баршаға ортақ айтулы мереке – Конституция күні. Әр азамат үшін өз елінің заңы, мемлекетінің нышаны мен рәміздері аса қасиетті де ардақты. Ата Заңымыз адамға жауапкершілік жүктеумен қатар, оның құқықтарын да қорғайды.
Исламда заң шығару, ел арасында билік етуді қазилық дейді. Бұл жауапты міндетті атқарушыны қази (би) деп аталған. «Әділқазы» деген сөз осыдан шыққан. Қазылықтың міндеті – ел арасындағы дау-дамайды шешу, төрелік ету. Қазы өз төрелігін Құран немесе хадиске сүйене отырып жасайды. Бұл қызметті ең бірінші болып басқаға табыстаған мұсылмандар әміршісі Омар бин Хаттаб (р.а.) еді. Ол Мадина қазиы етіп Әбу Дарданы, Басраға Шурайхты, Әбу Мұсаны Куфа қазилығына тағайындады. Сондай-ақ, халифа Әбу Мұсаға нұсқау хат жазды. Бұл кейіннен барлық қазиларға бағыт-бағдар беруші өсиетке айналды.
Хаттың мәтіні мынадай: «Қазылық айқын міндет, әрдайым жүгінетін заңдылық. Егер саған ұсынылса ұғып алып, айқындалса жүзеге асыр. Орындалмаған хақтың пайдасы жоқ.
Әділетсіздігіңнен бай-шонжар пайдаланып, әділдігіңнен жарлы-жақыбай үмітін үзбес үшін отырысыңда және жүзіңде адамдар арасында туралық таныт....
Кеше шығарған үкімің оны қайта ойланып дұрысы анықталған жағдайда (яғни кешегі үкімін қате екендігі белгілі болған кезде) ақиқатты айтуға кедергі болмауы керек.
Өйткені ақиқат айқын, оны ешнәрсе жоя алмайды. Ақиқатқа қайту бұрыс нәрседе қалудан қайырлы...».
Қазилық лауазымға пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) жанында көп болған сахабалар сайланды. Бұл қазилар Алла Елшісінен (с.ғ.с.) тәлім тәрбие алған. Олар Алла мен Оның елшісі ұнатпайтын әрбір істен аулақ еді. Тіпті, олар сый-сияпат қабылдаудан да қашатын.
Қазилар өз міндетін атқаруда зұлымдық пен парақорлықты атымен білмейтін. Алла Тағала қасиетті Құранда: «...және адамдар арасына билік қылсаңдар, әділдікпен билік қылуларыңды әмір етеді...»(«Ниса» сүресі, 58-аят) деген.
Қазақстан Республикасы Ата Заңының I-бөлімі, Жалпы Ережелердің 1-бабында:
«Қазақстан Республикасы өзiн демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтiк мемлекет ретiнде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмiрi, құқықтары мен бостандықтары», – деп көрсетілген. Ата Заңда жазылған осы ұғымдардың ата дінімізде алар орны қандай? Соны салыстырып, таразылап көрейік.
Мұхаммед Ғазали (р.а.) «Фиқһу сира» кітабында ардақты Мұхаммед пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) қоштасу қажылығында айтқан мына сөздері бар:
«Уа, адамдар! Сендердің қандарың (жандарың), мал-мүліктерің Раббыларыңның құзырына барғанша (қияметке дейін) бір-біріңе (қол сұғуға), осы күннің құрметіндей, осы айдың құрметіндей, харам (тыйым) етілді. Сендер Раббыларыңмен кездесесіңдер, Ол амалдарыңның есеп-қисабын сұрайды».
Бұл – Алла Елшісінің (с.ғ.с.) мұсылман баласына, өз үмбетіне айтқан соңғы насихаты. Ата Заңда да адам және оның өмірі (ар-намысы т.б.) жайлы бірінші кезекте айтылып тұр. Дініміз де адам өмірін жоғары бағалайды. Бұған адамның өміріне немесе денсаулығына қауіп төнсе парыз амалдардан босатылатындығы, шарасыз жағдайда харам болған доңыз етін жеуге де рұқсат екендігі айғақ. Тіпті, жанын сақтау үшін тілімен «діннен бас тарттым» деген сияқты сөздерді айтуы күнә боп есептелінбейді. Мұның барлығы Исламның адам өмірін қаншалықты деңгейде қорғайтындығын білдіреді.
Ата Заңның 1-бабының алғашқы жолдарына назар аударсақ, онда: «Қазақстан Республикасы өзiн демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтiк мемлекет ретiнде орнықтырады», – делінген.
Мұсылмандардың алғашқы халифасы Әбу Бәкір (р.а.) ел тізгінін қолына алған күні мінберге шығып Алла Тағалаға мадақ, пайғамбарға салауат айтқан соң:
«Ей, адамдар! Мен сендерге басшы болдым. Алайда, сендерден артық жерім жоқ. Егер бір жақсылық істеп жатсам, жәрдемшім болыңдар. Ал, жамандық істесем, мені түзетіңдер. Шындық – аманат, ал жалған – қиянат.
Сендердің әлсіздерің менің құзырымда күш-қайратты. Оның ақысын өзім алып беремін. Ал, сендердің күштілерің, менің құзырымда әлсіз. Одан жапа шеккеннің ақысын қайтарамын.
Сендердің ешбірің Алла жолындағы күресті тастамаңдар. Әйтпесе, ондай елді Алла Тағала қор етеді. Бір ел ішінде бұзықтық жайласа, оларға Алла Тағаланың пәлекеті жалпыға жаппай келеді.
Мен Алла Тағала мен Оның елшісіне итағат еткен амалда сендер де маған бойұсыныңдар. Ал, егер мен Алла Тағалаға бойұсынбасам, сендер де маған бағынбаңдар. Алла баршаңды рақым етсін, ал енді намазға тұрыңдар», – деген.
Міне, асыл дініміздегі нағыз демократиялық құқықтық ұстаным осы. Мұсылмандық шариғатымыз үшін адам құқығы, басшының халыққа, ал халықтың басшыға адалдығы деген ұғымдар қаншалықты қадірлі болса, мемлекетіміздің заңы да бұл ұғымды соншалықты қорғауда.
Ата Заң мәтінін оқыған және Ислам тарихынан хабардар адам, мұсылманның өз мемлекетінің заңына бағынуы және қастерлеуі міндет екенін ұғынары хақ.
Алла Елшісі (с.ғ.с.) Әбу Һурайраға (р.а.):
«Саған қиын және жеңіл күндерде, жақсы және ауыр шақтарда және сенен басқа біреуді жоғары қойған жағдайда басшыға құлақ асып, оған бойұсынуың міндет», – деп өсиет айтқан екен.
Алла Елшісі (с.ғ.с.) заманында махзум руының бір әйелі ұрлық жасап, жазаға тартылмақ болғанда жұрт араша түсіп, қолын кеспеуге өтініш жасайды. Сонда Алла Елшісі (с.ғ.с.):
«Расында сендерден алдыңғы жұрттың құрдымға кетуіне себеп болған жайт: олар араларында ақсүйек біреу ұрлық жасаса тиіспейтін, ал әлсіз біреу ұрласа қолын кесетін. Уаллаһи, егер Мұхаммедтің қызы Фатима ұрлық жасаса, мен оның қолын кесемін», – деп қадап айтқан.
Омар (р.а.) халифаның заманы. Ғассанның соңғы патшасы Жабала бин Айһам шектен шығып, бір бәдауиді соққыға жығады. Жәбір шегуші халифаға арызданып барады. Ғассан әулетінің ұлығы құн төлемек еді. Алайда, халифа айыптыдан арызданушы есе алуымен жазалады. Сондықтан аймақ пен өлкеге тағайындалған әкімдер мен билеушілер мұсылман тұрмақ өзге дін өкіліне жәбір көрсетуден қорқатын. Өйткені, мұндай жағдай болған күнде, оның жазасын халифа дүйім жұрт алдында беретінін бек білетін. Себебі, заң адамдарды нәсіліне немесе дініне қарай бөліп қарамайды.
Бұған, мысал Омар (р.а.) арақ ішкені үшін өз ұлына дүре соқтырған. Тіпті, сол дүре ұру үстінде жан тәсілім еткен. Оның әкелік жұмсақтығы Алла заңын орындауға ешбір кедергі болмады. Жалпы айтқанда, олардың жүріс-тұрысы түгелдей Құран мен сүннетке сай болды. Олар бұл жолдан бір сүйем шамасындай да ауытқымады. Олар әрбір әрекетінде пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) ізімен жүруге бар күш-қайратын салды.
Заң жалпыға бірдей. Заң ешкімді алаламайды және бөліп жармайды. Барлық адам: басшы да, қарапайым азамат та заң алдында тең құқылы және бір дәрежеде жауапты.
Мұсылмандар өз әмірлеріне бойұсынбауды діннен, шектен шығу деп білді. Бұл басшылар жағынан туындаған тәкаппарлық немесе өздерін жоғары санаудың салдары емес еді. Алла одан сақтасын. Керісінше, қоғамдағы ең елеусіз адамның мұң-мұқтажын тыңдап, шешімін тауып беруде халифалар пайғамбарымызды (с.ғ.с.) жоғары дәрежеде үлгі тұтқан тұлға болды.
Міне, бұл мұсылман баласының өз басшысына деген көзқарасы. Ал, басшылар өздерін қарапайым мұсылманнан жоғары санамаған. Мұсылман әміршілері халықтан оқшау өмір сүрмеді. Кез келген адам басшымен тілдесуге мүмкіндігі болды. Олар ел басқаруда ардақты пайғамбарымызға (с.ғ.с.) қатты ұқсайтын. Әбу Бәкір мен Омар түнделетіп халық арасындағы мұқтаж жандардың хал-жағдайын өз көздерімен көріп, оны шешетін. Ертеңгі күні Алла құзырында мойнында қарыз болмауын ойлайтын. Омар (р.а.): «Мұхаммедті ақиқатпен жіберген Алла атымен ант! Егер бір түйе фурат өзені жағасында жоғалып кетсе, оны Хаттаб әулетінен (өзін меңзеп) сұрайды ма деп қорқамын», – дейді екен.
Халифалар халыққа қаншалықты мейірімді болса, жазаға лайықты болғандарына да сол дәрежеде қатал болды. Жазаға лайықты адамның қоғамдағы беделі мен абыройына еш мән бермеді.
Әли бин Әбу Тәліп (р.а.) сауытының қиссасын еске алайықшы. Ардақты сахаба ол шақта ел билеуші халифа еді. Әли (р.а.) жоғалған сауытын бір яһудидің қолынан көріп, оны қайтарып алмақ болады. Яһуди «өзімдікі» деп мойындамайды. Екеуі қази Шурайхтың құзырына келеді. Мәселенің мән-жайын сұрап болған соң, қази: «Уа, мұсылмандар әміршісі! Сөзіңізді растайтын дәлеліңіз бар ма?» – деді. Халифа Әли (р.а.): «Иә, бұл сауыттың менікі екенін ұлым Хасан растайды», – дейді. Қази Шурайх: «Уа, әмірші! Баланың куәлігі әкеге жүрмейді», – деп айғағын қабылдамады.
– Уа, субхана Алла! Жәннаттық деп айтылған адамның куәсі қабыл етілмей ме?
– Уа, әмірші, ол ақыретте куәлігі жүреді, ал бұл дүнииеде баланың куәлігі әкеге жүрмейді.
– Дұрыс айтасың. Бұл сауыт – яһудидікі.
Осы оқиғаны өз көзімен көріп тұрған яһуди: «Бұл қалай? Мұсылман әміршісі мені қазиға алып келіп тұр, ал қази төрелігі әміршінің пайдасына емес, мен бұл діннің ақиқат екендігіне куәлік етемін. Мен Алладан басқа Құдайдың жоқтығына және Мұхаммед Оның елшісі екендігіне куәлік етемін», – деп иман келтіріпті. Содан кейін: «Уа, әмірші! Мынау сауыт сіздікі. Түнде көлігіңізден түсіп қалған», – депті.
Халифа ешбір күш қолданбай, қазыға шағымданды. Өз билігін пайдаланып, яһудидің сазайын берсе болар еді. Бірақ ол олай етпеді. Өйткені, ақиқат жолынан тайып, Алланың алдында күнә арқалаудан қорықты.
Алла Тағала жұртымызға тыныштық, елімізге амандық берсін! Ата Заңымызды ардақтаған бейбіт сүйер халқымыздың берекесі тасып, ырысы молайсын. Ынтымаққа ұйысқан бірлігі бекем елімізге татулық мәңгілік тұрақтасын деп тілейміз.
Тағылымды толғаныс
Аса қамқор, ерекше мейірімді Алланың атымен бастаймын!
Киелі мекеніміз, қасиет қонған жеріміз Ұлытаудағы Елбасының ұлт туралы, дін, тіл жайлы ұлағатты сұхбатынан дін өкілдері де, имам-молдалар да мол тағылым алды. Жанға – жігер, көңілге – демеу сыйлаған салиқалы әңгімеде елдегі және әлемдегі діни ахуал туралы парасатты пікір айтылды. Президентіміздің Ұлытау төріндегі толғанысы жамағатты ізгілікке, бірлікке, игілікке үндеді.
Елбасы айтқандай, талай нәубетті кезеңдерді бастан кешкен халқымыз бір кездері дінінен де, тілінен де айыры ла жаз даған еді. Алайда, ұлты мыздың жүрек тү бінде жысырылып келген Құ дайға құл, адам ға ұл болу адам гер шілік ұстанымы Тәуел сіздік алған жыл дары қайта жалғасты. Дін мен дәс түрі міздегі мәңгілік өшпес асыл құн ды лық тарымызбен қайта қауыштық. Ешкімге жалтақтамай, Жаратушыға емін-еркін құлшылығымызды жасап, діни рәсімдерді атқарып келеміз. Еліміздің та рихында бұрын-соңды болмаған еңсе лі мешіттер елордамыздан, облыс орталық та рынан салынды. Мұнарасы биік, сәулеті жарасымды зәулім мешіттерде білім ді, білікті имамдар ел игілігі үшін қызмет етуде. Шетелдік діни оқу орындары нан кем түспейтін өзімізде имамдарды дайын дайтын университет аштық. Медресе ле рі міз шәкірт тәрбиелеуде. Мешіттердің есігі жамағат үшін айқара ашық. Кейбір көрші елдердегідей «мешітке барма» деп тыйым салып жатқан ешкім жоқ. Осын дай үлкен нығметке, жетістікке жетуі міз Алланың қалауымен, Елбасының бере келі бастамасының арқасы. Бұл – тәуел сіздігіміздің жемісі, бірлігіміздің нәтижесі.
Көнекөз қарияларымыз, ақ жаулықты аналарымыз куә ғой, кезінде емін-еркін намаз оқи алмаған жағдайлар да болды. Дінге қысым жасалып, жасырын құлшылық еткендер жазаланып отырды. Ал қазіргі жағдайымызға шексіз шүкіршілік айтуымыз мұсылмандығымыз емес пе? Қазыналы қарияларымыз: «Бұдан да жаман күнімізде тойға барғанбыз», – деп ұрпақты Құдайға шүкір етуге, қанағатшылдыққа тәрбиелеп отыратын.
Президентіміз сұхбаттағы бір сөзінде: «Қандай мінбеден қазақша сөйлесең де, ешкім «тәйт, былай тұр» деп айтпайды», – деді. Сол секілді, бүгінде қай мешітке барып, құлшылық етем десек те, ешкім бізге «мешітке кірме» деген емес. Осындай уақыттың, бейбіт заманның қадіріне жете білуіміз керек. Мұндайда қазақ: «Бағаламасаң бақ кетеді» демей ме?
«Адам әр нәрсені өз ниетінен табады»
Исламды тек құлшылықпен, мешітпен, Құранмен байланыстыру – бұрыс түсінік. Дініміздің жанашыры Нұрсұлтан Әбіш ұлы Құранның қасиетті ғақлияларын орын дау үшін кемтарларға көмектесу, бір-біріміз ге жанымыз ашу, бауырмал болу, үлкенді сыйлау, баланы тәрбиелеп өсіру, Отанды, елді қорғау, бірлікке шақыру арқылы дінді өркендету жөн екенін айтты. Осындай игі амалдар адамдарды ортақ мақсатқа біріктіреді.
Ислам – қайырымдылық діні. Қазақ стан мұсылмандары діни басқармасы жыл басынан бері қайырымдылық іс-шара ларға ұйытқы болып келеді. Мешіттеріміз де тұрмысы төмен отбасыларына жан-жақты көмек көрсету, жетім балалар мен қарттарға көмектесу – имамдардың абыройлы міндеті.
Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) бір өсиетінде: «Адамдардың жақсысы – елге пайдасы тигендері», – деген. Жабық қан ды жарылқау, қамыққанға қамқор болу, Аллаға ұнамды істердің бәрі – құлшылық. Мұсылманға кедергі келтірген жолдағы тас ты алып тастау да – садақа. Көршімен тату тұру, үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсету – исламның асыл құндылықтары. Біз дін нің осындай ұлы құндылықта рын қоғамды ізгілендіру, имандылыққа шақ ыру, кешірімді болу, бірлік пен ынтымаққа ұйыту, қанағатшыл болу, бүлікке жол бермеу сынды игі істерге пайдалануымыз керек. Елбасы сұхбатынан осыны аңғардық.
Нұрсұлтан Әбішұлы исламның негізгі қайнар көзі хадиске, яғни Алла елшісінің (с.ғ.с.) өсиетімен үндесетін, дініміздің қағидасымен қабысатын ұлағатты сөз айтты: «Бақытсызбын» деген адам бақытсыз болады. «Бақыттымын» деп жүрсе, бақытты болады». Ал хадис тәлімі мынадай:«Адам қандай ниет қылса, соған жетеді, пенде әр нәрсені өз ниетінен табады». Халқымыз: «Жақсы сөз – жарым ырыс», – деп босқа дөп баспаған.
Осы Отанда нәпақамызды тауып, бала-шағамызды асырап, тыныш тіршілік етіп отырған соң, мемлекеттің іргесі бекем болуына баршамыз жанашырлық танытуы мыз – адамгершіліктен. Жақсы ниеттің өзі үлкен мәнге ие. Елбасы айтқандай, Отан дегеніміз – ол біздің бала-шағамыз, туған-туыстарымыз, өскен ортамыз, т.б. Мемлекетке пайдамыздың тигені – өз отбасымызға пайдамыздың тигені деп сезінгеніміз абзал.
Дін атын жамылу дұрыс емес
Елбасы бір діннің ішінде өзара ұғыспай, ағымдармен келіспей, соғысып, қоғамға қауіп төндіріп жатқан діни ағымдар жайлы толғанысын білдірді. Дін атын жамылып, қан төгіп, соғыспен, мемлекеттік дін жасаймыз, халифат құрамыз деп жүргендер туралы да сөз етті.
Жастар арасында «менікі ғана дұрыс, менің жолым адастырмайды» деген пікірге байланып қалғандар бар. Асыл дініміз ислам өзге дін өкілдерінің ұстанымына құрметпен қарауға шақырады. Тарихта ислам осылайша басқа діндегі адамдардың үлкен құрметіне ие болғанын білеміз.
Елбасы сұхбатында тек біздің дініміз ғана дұрыс екен деп жүрген басқа елдердің жағдайы мүшкіл болғанын баяндады. Кей бір елдердегі бей-берекетсіздік жағдай бізге сабақ болуы тиіс. Тыныштық орнаған қо ғам да ғана даму, өркендеу көрініс табады.
Елбасының ұстанған салиқалы сая саты да ұлттар мен ұлыстарды, дін өкілдерінің басын біріктіруге бағытталған. Бірлігіне бекем болған елдің мерейі әрқашан үстем болмақ.
Алла тағала бүгінгідей берекелі де бейбіт заманымызды мәңгілік етсін. Мәңгілік елге мәңгілік татулық тұрақ тасын деп тілеймін!
Ержан қажы МАЛҒАЖЫҰЛЫ,
Қазақстан мұсылмандары діни
басқармасының төрағасы, Бас мүфти.
Сұрақ: Намаз кезінде тәкбиратуль-ихрамды (намазды бастайтын тәкбірді) қалай орындаған дұрыс (ер мен әйелдер үшін)? Кейбір тура жолдан адасқан топ өкілдері, ер мен әйелдің намазында еш айырмашылық жоқ деген пікірде. Ер адамның намазының әйел адамның намазынан қандай айырмашылығы бар?
Жауап: Ассәләму ғәләйкүм уа рахматуЛлаһи уа баракатуһу!
Ер кісілер намазды бастап тәкбір айтқан кезде, қолдарын құлақтарының тұсына әкеліп, бас бармақ құлақтың жұмсағына тиіп, алақандар қыбылаға қаратылу керек, ал саусақтар кәдімгі қалпымен (бір-біріне қатты жабыспай, не қатты ажыратылмай) болу керек. Осылай хәнәфи мәзһабының фиқхы («әл-Маусуъа әл-Фиқхия» 20 том, 85 бет) еңбегінде жазылған.
فذهب الحنفية إلى أنه يرفع يديه حذاء أذنيه حتى يحاذي بإبهاميه شحمتي أذنيه، وبرءوس الأصابع فروع أذنيه، ويستقبل ببطون كفيه القبلة، وينشر أصابعه ويرفعهما، فإذا استقرتا في موضع محاذاة الإبهامين شحمتي الأذنين يكبر؛ فالرفع يكون قبل التكبير... ولو رفع المصلي يديه فإنه لا يضم أصابعه كل الضم، ولا يفرج كل التفريج بل يتركها على ما كانت عليه بين الضم والتفريج
Әйелдерге келетін болсақ, намазды бастап тәкбір айтқан кезде қолдарын ерлер сияқты құлақтарына емес, иықтарының тұсына алып келу керек. Бұл төрт мәзһаб өкілдерінің бірауыздан айтқан пікірі («әл-Маусуъа әл-Фиқхия» 20 том, 85 бет) болып табылады.
أما المرأة فإنها ترفع يديها حذاء المنكبين
Ер мен әйелдің намазының бір-бірінен айырмашылығы жоқ деген пікір қате болып табылады, және бұндай көзқарас хадистерді жетік білмегеннен болып жатады.
Құран оқып, зікір етіп немесе дұға жасауда (сөзбен айтылатын әрекеттерде) ер мен әйелдің еш айырмашылығы жоқ. Алайда намаздың қимылдарына қатысты жағдайға келетін болсақ айырмашылықтар бар. Ақыл-ойға салатын болсақ, қоғамда өзін-өзі сыйлайтын әйел адамның жүрісі, тұрысы, қимыл-қозғалысы ерекшеленеді, бұл ер адамдарға да қатысты, сол сияқты намазда да бұлардың арасында ерекшеліктер болады.
Алла елшісі (Алланың оған игілігі мен сәлемі болсын) және оның сахабалары, ер кісі мен әйел адамның намаздары жайында айтып, әйел адамның намаздағы қимыл-қозғалысы ұстамды және жинақы болуы керек деген пікірде болған, бұл жайында Имам Байхақы былай деп жазады:
وجماع ما يفارق المرأة فيه الرجل من أحكام الصلاة راجع إلى الستر، وهو أنها مأمورة بكل ما كان أستر لها
«Намазда әйел адамның ер адамнан айырмашылығы «сәтр» (көзден таса жасырыну) қағидасына сәйкес болуы керек. Демек, әйел адам намаз қимылдарын орындаған кезде өзгелерге неғұрлым көрінбей, білдіртпей намаз оқуы керек» (Сунән әл-Кубра имам Байхақы).
Хәнафилық фиқх еңбектеріндегі намаздағы ер мен әйелдің кейбір айырмашылықтары төменде көрсетілген:
1. Намаздың барлық қимыл-қозғалыстарында, соның ішінде қыйәм, рукуғ, сәжде және тәшәхұдта отырғанда әйел адам ұстамды және жинақы болуы керек.
2.Намазды бастаған кезде әйел адам қолдарын құлақтарына дейін емес, тек иықтарының тұсына дейін алып келеді. Имам Ахмед ибн Ханбал да әйел адам қолдарын сәл ғана көтеру керек деген, ал кейбір деректер бойынша тіпті қолдарын көтермеу керек деп айтқан.
3. Қыйәмда тұрған кезде әйел адам қолдарын кеудесіне қоюы керек. Бұл іс-әрекетті бірнеше әдіспен орындауға болады – оң қолмен сол білезікті ұстап немесе оң қолды сол қолдың үстіне қою арқылы.
4. Ер кісілерден қарағанда, рукуғта әйел адам қолдарын сыртына емес, ішіне қарай қою керек. Сонымен қатар, қолдарын тізесіне қойған кезде, саусақтарының арасы ашылмай, жиналып тұру керек. Кейбір хәнафилық фиқх еңбектерінде, әйел адам тізесі мен арқасын сәл бүгу керек делінеді.
5. Сәждеде әйел адамның кеудесі санына және,шынтақтарденесіне тығыз орналасады (жерге тиіп тұрады), ер адамдар болса, сандарын ішіне тигізбей ұстайды, және шынтақтар денесінен біршама алшақ орналасып, жерге тимеуі керек.
6. Тәшәхұдта ерлер сол аяқтарын бүгіп, оң аяқтарының саусақтарының ұшына сүйенеді. Әйел адамдар болса, сол жанбасқа отырып, аяқтарын оң жаққа жинақтайды.
Алла тағала жақсырақ біледі
Сұрақ: Намаз кезінде тәкбиратуль-ихрамды (намазды бастайтын тәкбірді) қалай орындаған дұрыс (ер мен әйелдер үшін)? Кейбір тура жолдан адасқан топ өкілдері, ер мен әйелдің намазында еш айырмашылық жоқ деген пікірде. Ер адамның намазының әйел адамның намазынан қандай айырмашылығы бар?
Жауап: Ассәләму ғәләйкүм уа рахматуЛлаһи уа баракатуһу!
Ер кісілер намазды бастап тәкбір айтқан кезде, қолдарын құлақтарының тұсына әкеліп, бас бармақ құлақтың жұмсағына тиіп, алақандар қыбылаға қаратылу керек, ал саусақтар кәдімгі қалпымен (бір-біріне қатты жабыспай, не қатты ажыратылмай) болу керек. Осылай хәнәфи мәзһабының фиқхы («әл-Маусуъа әл-Фиқхия» 20 том, 85 бет) еңбегінде жазылған.
فذهب الحنفية إلى أنه يرفع يديه حذاء أذنيه حتى يحاذي بإبهاميه شحمتي أذنيه، وبرءوس الأصابع فروع أذنيه، ويستقبل ببطون كفيه القبلة، وينشر أصابعه ويرفعهما، فإذا استقرتا في موضع محاذاة الإبهامين شحمتي الأذنين يكبر؛ فالرفع يكون قبل التكبير... ولو رفع المصلي يديه فإنه لا يضم أصابعه كل الضم، ولا يفرج كل التفريج بل يتركها على ما كانت عليه بين الضم والتفريج
Әйелдерге келетін болсақ, намазды бастап тәкбір айтқан кезде қолдарын ерлер сияқты құлақтарына емес, иықтарының тұсына алып келу керек. Бұл төрт мәзһаб өкілдерінің бірауыздан айтқан пікірі («әл-Маусуъа әл-Фиқхия» 20 том, 85 бет) болып табылады.
أما المرأة فإنها ترفع يديها حذاء المنكبين
Ер мен әйелдің намазының бір-бірінен айырмашылығы жоқ деген пікір қате болып табылады, және бұндай көзқарас хадистерді жетік білмегеннен болып жатады.
Құран оқып, зікір етіп немесе дұға жасауда (сөзбен айтылатын әрекеттерде) ер мен әйелдің еш айырмашылығы жоқ. Алайда намаздың қимылдарына қатысты жағдайға келетін болсақ айырмашылықтар бар. Ақыл-ойға салатын болсақ, қоғамда өзін-өзі сыйлайтын әйел адамның жүрісі, тұрысы, қимыл-қозғалысы ерекшеленеді, бұл ер адамдарға да қатысты, сол сияқты намазда да бұлардың арасында ерекшеліктер болады.
Алла елшісі (Алланың оған игілігі мен сәлемі болсын) және оның сахабалары, ер кісі мен әйел адамның намаздары жайында айтып, әйел адамның намаздағы қимыл-қозғалысы ұстамды және жинақы болуы керек деген пікірде болған, бұл жайында Имам Байхақы былай деп жазады:
وجماع ما يفارق المرأة فيه الرجل من أحكام الصلاة راجع إلى الستر، وهو أنها مأمورة بكل ما كان أستر لها
«Намазда әйел адамның ер адамнан айырмашылығы «сәтр» (көзден таса жасырыну) қағидасына сәйкес болуы керек. Демек, әйел адам намаз қимылдарын орындаған кезде өзгелерге неғұрлым көрінбей, білдіртпей намаз оқуы керек» (Сунән әл-Кубра имам Байхақы).
Хәнафилық фиқх еңбектеріндегі намаздағы ер мен әйелдің кейбір айырмашылықтары төменде көрсетілген:
1. Намаздың барлық қимыл-қозғалыстарында, соның ішінде қыйәм, рукуғ, сәжде және тәшәхұдта отырғанда әйел адам ұстамды және жинақы болуы керек.
2.Намазды бастаған кезде әйел адам қолдарын құлақтарына дейін емес, тек иықтарының тұсына дейін алып келеді. Имам Ахмед ибн Ханбал да әйел адам қолдарын сәл ғана көтеру керек деген, ал кейбір деректер бойынша тіпті қолдарын көтермеу керек деп айтқан.
3. Қыйәмда тұрған кезде әйел адам қолдарын кеудесіне қоюы керек. Бұл іс-әрекетті бірнеше әдіспен орындауға болады – оң қолмен сол білезікті ұстап немесе оң қолды сол қолдың үстіне қою арқылы.
4. Ер кісілерден қарағанда, рукуғта әйел адам қолдарын сыртына емес, ішіне қарай қою керек. Сонымен қатар, қолдарын тізесіне қойған кезде, саусақтарының арасы ашылмай, жиналып тұру керек. Кейбір хәнафилық фиқх еңбектерінде, әйел адам тізесі мен арқасын сәл бүгу керек делінеді.
5. Сәждеде әйел адамның кеудесі санына және,шынтақтарденесіне тығыз орналасады (жерге тиіп тұрады), ер адамдар болса, сандарын ішіне тигізбей ұстайды, және шынтақтар денесінен біршама алшақ орналасып, жерге тимеуі керек.
6. Тәшәхұдта ерлер сол аяқтарын бүгіп, оң аяқтарының саусақтарының ұшына сүйенеді. Әйел адамдар болса, сол жанбасқа отырып, аяқтарын оң жаққа жинақтайды.
Алла тағала жақсырақ біледі
Елбасы Н.Ә.Назарбаев "Хабар" арнасына берген эксклюзивті сұхбатында халықты ата-бабадан жалғасқан имандылыққа шақырып, жат топтар туындатып жүрген "халифат" мәселесінен Қазақстан азаматтарының бойын аулақ салуын тапсырды. "Біз тәуелсіздік жылдарында дінімізді қайтарып келе жатырмыз. Қазір қарап отырсаң, қазақтың еш уақытта дінінен айырылмағандығын көруге болады», - деген Елбасы "бүгінде біздің ғана дініміз жақсы деп жүрген басқа елдердің жағдайы мүшкіл болуда. Дін үшін бір мұсылман діні ішінде сүннит пен шиитке бөлініп, қан төгіп жатқан халықтар да бар. Бір діннің ішінде соғысып жатқан католиктер де жеткілікті. Сондықтан да дін мәселесінде барынша абай болуымыз керек. Дінге бас ұрып жүрген кезде біз діннің жаман жағына түсіп кетпеуіміз керек. Бізге зиян келтіретін дін ағымдары бар. Қан төгіп, соғыспен дін орнатып, мемлекеттік дін жасаймыз дегендер бар. Мұхаммед пайғамбардың сахабалары Омар, Осман, Әлидің кезіндегі халифатты қайта орнатамыз деген бұл жаулап алу мәселесі болатын», - деп нақтылады.
Діннің негізгі үндейтіні - имандылыққа баулу, Отанды қорғау, Құранның қасиеттерін орындау, және қайырымдылық мәселелері - кемтарларға көмектесу, бауырмалшыл болу, үлкенді сыйлау, елді бірлікке шақыру деген сияқты қасиеттер болса, осы қасиеттер мемлекеттің тұтастығы мен өркендеуіне арналса, онда діннің мемлекетке үлкен пайдасы, қамқорлығы болады. Елбасы осылайша діннің мемлекетті нығайтудағы пайдасына тоқталды. Өз сөзінде ол: "Міне, осындай өзіміздің мұсылман дінін, ислам дінін құрметтеуіміз керек", - деп түйді.
Иә, ислам қашан да адам баласын ізгілікке үндеген. Мұсылмандыққа берілген жан ешқашан да ешкімнің қанын төкпесе керек-ті. Ислам - барлық ғылымның қайнар көзі. Оны дұрыс меңгерген жан ғана тура жолдан айнымайды.
E-islam.kz
Қайырымдылық адам бойындағы ең асыл қасиет. Мұны облыстық «Марал ишан» мешітінің бас имамы Асылхан қажы Түсіпбек пен Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының жанындағы «Зекет» қорының Қостанай облысындағы өкілі Жақсылық Ғайсин жете түсінеді және сол бағытта қыруар жұмыстар атқарып жатыр. Осы биылғы жылдың өзінде Наурыз мейрамы кезінде Қостанай қаласының қажылары мен аз қамтылған отбасы балаларының басын қосып үлкен кездесу өткізілсе, Ұлы Жеңіс күніне арнап, соғыс ардагерлері мен жетім балаларға «Думан» мейрамханасында дастархан жайылғаны көпшілікке белгілі.
Айта кететін бір жағдай, бұл кездесуде православие, католик шіркеулерінің өкілдерінің поптары шақырылып, концерттік бағдарлама мен қойылымдар көрсетілді және басқа дін өкілдеріне ескерткіш сыйлықтар табыс етілді. Бұл біздің Президентіміздің ұстанып отырған дінаралық татулықтың белгісі екенінің көрінісі.
Өткен айда жаңа мешіт ашылу салтанатына келген Бас мүфти Ержан қажы Маямеровтың «Дін және дәстүр» кітабының тұсау кесері балалар шығармашылық сарайында үлкен концертпен жалғасқанына біздің Қостанайлықтар куә. Бұл жиынды Республикамызға белгілі өнер қайраткері Ақжол Мейірбековтың жүргізгенінің өзі және жиынға Қазақстан Қажылар қауымдастығының өкілдері қатысып жамағатқа айтқан тілектері, оның үлкен деңгейде өткенінің дәлелі.
Марал ишан мешітімен облыстық «Зекет қорының» және Қостанай Қажылар қауымдастығының ұйымдастыруымен өткізілген Торғай, Қостанай өңіріне белгілі ақын-жорналшы Еренғайып Әбдіхалық атындағы жүлде мен мүшәйраның жоғары деңгейде өткені белгілі. Осы кешті ұйымдастырушылардың бірі, Республикаға танымал дін насихатшысы 65 рет Мекке, Мединеге қажылық сапарға мұсылмандарды бастап апарған Амангелді Еренғайыптың сонау Израил-Палестинадағы мұсылманның 3-інші қасиетті Әл-Ақса мешітінің директоры шейх Наджиһті Қостанайға әкелуі үлкен оқиға болды. Шейхтың, кездесулерде Қостанай облысының, бүкіл Қазақстанның халқына айтқан тілектері жүрек тебірентеді.
Сонымен қатар, мешіттер жамағаты, жылда, елімізде дәстүрге айналған «Мектепке жол» акциясына қолдау көрсетіп, өңірдегі көнкөрісі төмен отбасыларының ұл-қыздары мен көмекке мұқтаж жетім балаларға қайырымдылық танытып келеді.
Осының жарқын көрінісі ретінде жуырда облыстық Марал Ишан мешітінде аталған азаматтар қамқорлыққа алған 52 бала бас қосты. Олардың жанында ата-аналарымен бірге жанашыр кісілер де болды.
Облыстық мешіттің наиб имамы Бақытжан қажы Икрам арнайы шақырылған бүлдіршіндердің алдында тебірене сөз сөйледі. Олардың тәуелсіз еліміздің ертеңгі нағыз тіректері екендіктерін айтты. Көпшіліктің алдында барлық балаларға жаңа оқу жылына қажетті оқу-құрал жабдықтарын салтанатты түрде табыс етті.
Мына тіршілікте жанарлары қуанышқа толы балалардың бақытты сәтін көрудің өзі бір ғанибет екен. Наиб имам мен «Зекет» қорының өкілі бүлдіршіндердің жүзіндегі ерекше шаттықты көріп, өздері де қатты толқыды.
- «Біз мұндай қайырымдылықты жылда көрсетіп келеміз, биыл да мешіттің бас имамымен, облыстық «Зекет қоры» және Қажылар қауымдастығымен келісе отырып, қаладағы көмекке мұқтаж балдырғандарға қол ұшын беруге ұйғарым жасадық. Мұнымыздың өте орынды болғандығын балаларға сыйлықты тапсыру кезінде айқын сезіндік, - дейді Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы жанындағы «Зекет» қорының Қостанай облысындағы өкілі, абыз ақсақал Жақсылық қажы.
Осындай қайырымдылық шаралар аудан, қала мешіттерінде де өткізілді.
ҚМДБ-ның Қостанай облысы бойынша
Баспасөз қызметі
Миләди
Хижри
