Иман шарттарының бірі жақсылық пен жамандықтың бір Алладан екендігіне сену. Олай болса, әрбір мұсылман баласы басына келген жақсылыққа шүкір етіп, қандай да бір қиындыққа сабыр етуі міндетті.

Адам баласы Алланың нәсіп еткен тағдырына разы болып, кез-келген қиындықтарға, дерттерге сабыр етуі қажет. Сабыр ету деген сөз, басқа түскен қиындықты әркімге айтып шағымданбау. Қиындыққа сабыр етіп, Алладан медет сұрағандарға Алла береді және қиындықтан шығудың жолын сұрап, Алладан жәрдем тілесе, Жаратушы Раббымыз оның дұғасын қабыл етеді.

Шындығында Алла Тағала өз құлдарына қандай да бір дерт, қиыншылық жіберу арқылы жасаған кемшіліктерін кешіреді. Өйткені адамда барлық істің үнемі жақсы болуы, өз Жаратушысын ұмытуға, тіпті Оған қарсы шығуға, харам істер істеуге итермелеуі ықтимал.

Сағид бин Әбу Уаққастан жеткен хадисте: «Ей, Алланың Елшісі! Қандай адамға ең қиын сынақ беріледі?– деп сұрадым. Пайғамбарымыз (ﷺ): «Пайғамбарларға, сосын сол секілді, сосын сол іспетті адамдарға. Кісі дініне қарай сыналады. Егер діні берік болса, сынағы қатая түседі. Ал, діні әлсіз болса, иманына байланысты сыналады. Пендені қиыншылық пен пәлекет бойын тазартпайынша, тәрк етпейді»,– деді. Демек, сынақтың мақсаты – мұсылманды қинау емес, керісінше оны шыңдау, шынайы сенім шыңына шығару екен. Түрлі тауқымет-қиындыққа төзіп, иманы шыңдалған адам нағыз иманның дәмін сезінеді. Ал, бұл деген сөз – ешбір дүниеге бергісіз сезім.

Ардақты Пайғамбарымыздың (ﷺ): «Кімде-кім, тұрмысының таршылығын шағымданып таң аттырар болса, ол Раббысына шағымданғандай болады. Ал, кім дүниелік іс үшін өкініп таң аттырса, Алла Тағалаға ашуланып таң атырғандай болады...»,-деген сөзі бар. Осы мәселе Құранда былайша баяндалған:

وَمِنَ النَّاسِ مَن يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَى حَرْفٍ فَإِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَإِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انقَلَبَ عَلَى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةَ ذَلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ

«Көңілінде күмәні бола тұрып, Аллаға ғибадат жасайтын адамдар бар. Егер басына жақсылық жетсе, ондайлар дінде тұрады да, сәтсіздікке ұшыраса, діннен безіп шығады. Ондайлар бұл дүниеде де, ақыретте де зиян шегеді».

Пайғамбарымыз (ﷺ) бір сөзінде былай дейді:

عن أبي يحيى صهيب بن سنانٍ رضي الله عنه قَالَ: قَالَ رسولُ الله صلى الله عليه وسلم:

عَجَباً لأمْرِ المُؤمنِ إنَّ أمْرَهُ كُلَّهُ لَهُ خيرٌ ولَيسَ ذلِكَ لأَحَدٍ إلا للمُؤْمِن : إنْ أَصَابَتْهُ سَرَّاءُ شَكَرَ فَكانَ خَيراً لَهُ ، وإنْ أصَابَتْهُ ضرَاءُ صَبَرَ فَكانَ خَيْراً لَهُ

«Мүміннің ісі қандай ғажап! Оның қандай ісі болмасын қайырлы. Алайда, бұл мұсылманның ғана маңдайына бұйырған. Ол жақсылыққа тап болса, бірден шүкіршілік етеді – бұл оған қайырлы. Егер ол қандай да бір қиындыққа тап болса, дереу сабырлық танытады – бұл оған қайырлы».

Яғни бұл хадисте мұсылманның қандай жағдайда болса да бір қалыпты, еш уайымдамай қиыншылықтар мен ауыртпашылықтарға төзетінін және ол мұсылманның ең негізгі қасиеттерінің бірі екенін айтқан.

Жалпы сабырға қатысты аяттар мен хадистер көп болса да, іс жүзінде амалға аспай жататындығы белгілі. Қиыншылыққа тап болған сәттен-ақ, көңіл-күйіміз түсіп, төбемізге бұлт үйіріліп, жүктің бәрін өзімізге ғана артқандай күй кешеміз. Кейде Алла Тағалаға тікелей шағым айтпағанмен, іс-әрекетімізбен, тілімізбен айтып қалып жатамыз. Алла Тағала Құранда былай деп ескертпеді ме:

وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمَوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِين

«Әрине, сендерді қауіп-қатер, ашаршылық және малдардан, жандардан сондай-ақ өнімдерден кеміту арқылы сынаймыз, (Мұхаммед (ﷺ) сондай жағдайларда) сабыр етушілерді қуандыр!».

Пайғамбарымыз (ﷺ) өсиет сөзінде:

مَا يَكُونُ عِنْدِي مِنْ خَيْرٍ فَلَنْ أَدَّخِرَهُ عَنْكُمْ , وَمَنْ يَسْتَعْفِفْ يُعِفَّهُ اللَّهُ , وَمَنْ يَسْتَغْنِ يُغْنِهِ اللَّهُ , وَمَنْ يَتَصَبَّرْ يُصَبِّرْهُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ ، وَمَا أُعْطِيَ أَحَدٌ عَطَاءً خَيْرًا وَأَوْسَعَ مِنَ الصَّبْرِ

«Қолымда тағы бір игілік болса, сендерден әсте аямаушы едім. Кім сұраудан ұялса, Алла оның жанын пәк етеді. Кім қанағатшылдық танытса, Алла оны басқаға мұқтаж болудан сақтайды. Кім сабыр етуге ұмтылса, Алла оған сабыр береді. Ешкімге сабырдан артық мол игілік берілмеген».

Бұған қатысты қасиетті Құран Кәрімде былай делінген:

إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُم بِغَيْرِ حِسَابٍ

«Сабыр еткендерге сияпаттар есепсіз беріледі».

Фәни дүниеде кез-келген пенденің басына талай қиындықтар мен қайғылы жағдайлар келетіні рас. Өйткені, өмірде қуаныш пен қайғы қатар жүреді. Алла Елшісінің (ﷺ): «Мұсылманның шаршау, ұзақ сырқат, мазасыздық, көңілсіздік, жағымсыз нәрсе, уайым-қайғыға тап болуы, тіпті тікеннің өзі арқылы Алла оның істеген қателіктерін кешіреді», - деген сөзінің арқасында кез-келген қиыншылық ешнәрсе болмай қалатындығын дұрыс ұғынуымыз керек.

Пайғамбарымыздың (ﷺ) өмір жолына қарар болсақ, Оның (ﷺ) сабырлық танытқан оқиғалары өте көп. Сол кезде танытылған сабырлықтың қазіргі кездегі жемісі, біз көріп тұрған – Ислам діні. Сондықтан әрбір адам өмірінде бір нәтижеге қол жеткізуі үшін сабыр етуі қажет.

Сабырлық – қиындықтар мен қайғылы жағдайларда адам баласына күш-қуат беріп, басын идірмей, аяғын нық басуға көмекші болатын ерекше қасиет. Адам баласы сабыр ету арқылы тағдыр тауқыметінің кез-келген түрін жеңіп шықпақ. Жазылмас дертке шалдығу, дүниенің қызығын тамашалайтын қос жанардан айырылу пенденің басына келетін ауыр жағдайлардың бірі. Дегенмен, Жаратқанның жазғанына разылық білдіріп, жалғанның қиындықтары мен ауыртпалықтарына сабыр ете білу мұсылманды күмәнсіз Алланың сүйіспеншілігіне бөлеп, ақыретте мол сауапқа кенелтеді. Бұл жайында Құранда:

وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ

«Алла сабыр етушілерді сүйеді»-делінсе, Құраннның келісі бір аятында сабыр етушілерге қатысты Алла Тағала былай дейді:

وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُواْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ

«Расында, сабыр еткендерге жасаған амалдарынан да жақсы сый береміз».

Бірде сахаба Муғаз бин Жәбәл (р.а.) былай дейді: «Ұлым қайтыс болғанда Алланың Елшісі (ﷺ) маған хат жолдады. Ол хатта былай делінген: «Алланың Елшісі Мұхаммедтен (ﷺ) Муғаз бин Жәбәлға (р.а.)! Әуелі өзінен басқа ешқандай тәңір жоқ Аллаға мақтау болсын. Алла сауабыңды арттырсын. Саған сабыр берсін. Бізге әрі саған шүкір ете білуді нәсіп етсін. Расында біздің жанымыз бен малымыз, әйел, бала-шағамыз және олардың малдары Алланың бізге берген тәтті сыйлары, әрі уақытша жанымызда қалдырған аманаттары болып табылады. Алла саған ол баланы беру арқылы сені қуанышқа бөледі. Ал қазір үлкен сауап бере отырып, оны сенен алды. Егер сабыр етсең, үлкен сауапқа кенелесің. Байқа, қайғы-қасіретің сауабыңды жойып жібермесін. Кейін өкінетін боласың. Біліп қой! Жылап-сықтау өліні кері қайтармайды, қайғыңды да сейілтпейді. Болар іс болды». Бұл хадис өлімге көңіл айтудың ғибратты үлгісі. Сондықтан, әрбір мүмин жақын туысынан айырылған кезде Пайғамбарымыздың (ﷺ) Муғаз бин Жәбәлға (р.а.) жолдаған осы бір хатын есіне ала отырып, оны тап өзіне айтылғандай сезіне білсе, нұр үстіне нұр болмақ. Сондықтан үмметі саналатын біз үшін екі дүние ардақтысы болған Алла Елшісінен (ﷺ) алар өнегеміз өте көп.

Басқа түскен қиындықтың соңы зор кешірімге ұласатынын түсіндіріп берген бір сүйінші хадисте:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ" :مَا مِنْ مُصِيبَةٍ تُصِيبُ الْمُسْلِمَ إِلا كَفَّرَ اللَّهُ عَنْهُ بِهَا حَتَّى الشَّوْكَةِ يُشَاكُهَا" رواه البخاري.

«Мұсылманның басына түскен мусыбаты арқылы Алла Тағала оның күнәсін қәффарат етеді, тіпті аяғына кірген тікен болса да».

Өмірдің талай-талай тауқіметін тартқан ата-бабаларымыз басынан өткеннің барлығын ұрпағына өсиет-өнеге етіп қалдырып отырған. Өмірдің болмашы сәтсіздіктері мен ауыр қайғы-қасіретіне душар болғандарға: «Күніне мың бір бәле көрсең-дағы, сонда да күдер үзбе бір Алладан» деп, адамның қандай қиындыққа тап болғанына қарамастан, сенімге селкеу түсірмей, мұсылмандық болмысты сақтап қалуды ескерткен.

Расында сабыр – адамның рухани тірегі. Сондықтан пенде әрдайым үмітпен ғұмыр кешеді. Қандай ауыр жағдайда да, адамның кеудесінен үміт отының өшпеуі, ең алдымен сол сабырға байланысты. Қанағат та, ынсап та сабырдан тірек табады. Сондықтан, қазақ халқы: «сабырлы жетер мұратқа, сабырсыз қалар ұятқа» деп, сабырды барлық үлгілі қасиеттердің қайнар бұлағына балайды.

Ислам ғұлама-ғалымдарының сабыр жайлы өсиеттеріне тоқталып өтсек:

Мұхаммад ибн Амр (р.а.) Омар ибн Абдулғазиздің (р.а.) мінберде тұрып былай деп айтқанын естідім дейді:

مُحَمَّدُ بْنُ عَمْرٍو قَالَ: سَمِعْتُ عُمَرَ بْنَ عَبْدِ الْعَزِيزِ يَقُولُ عَلَى الْمِنْبَرِ: " مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَى عَبْدٍ نِعْمَةً فَانْتَزَعَهَا مِنْهُ، فَعَاضَهُ مَكَانَ مَا انْتَزَعَ مِنْهُ الصَّبْرَ، إِلَّا كَانَ مَا عَوَّضَهُ خَيْرًا مِمَّا انْتَزَعَ مِنْهُ، ثُمَّ قَرَأَ: {إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسَابٍ} الزمر: 10 "

«Алла Тағала бір құлына нығмет беріп, кейін оны алып қойып, оның орнына оған сабыр беретін болса, онда Алланың бергені алғанынан қайырлы болады». Кейіннен Құранның мына аятын оқыды: «Сабыр еткендерге сияпаттар есепсіз беріледі».

Ғолиб әл-Қаттан (р.а.) Хасан әл-Басридің (р.а.) былай деп айтқанын естідім деген:

غَالِبٍ الْقَطَّانِ قَالَ: سَمِعْتُ الْحَسَنَ، يَقُولُ» :الصَّبْرُ كَنْزٌ مِنْ كُنُوزِ الْخَيْرِ، لَا يُعْطِيهِ اللَّهُ إِلَّا لِعَبْدٍ كَرِيمٍ عَلَيْهِ«.

«Сабыр – ол хайырлы қазыналардан болған бір қазына. Оны Алла Тағала тек сабырлылық етуге ықыласты құлына ғана береді».

Алладан келген әрбір істің астарында не жасырынғанын, нәтижесі қалай болатындығын әлбетте пенде толық түсінбейді. Құран Кәрімде бұған қатысты былай делінген:

وَعَسَىٰ أَن تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَن تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ ۗ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ

«Сендер бір нәрсені ұнатпағанмен, ол сендер үшін қайырлы болуы мүмкін. Ал сендер бір нәрсені жақсы көргенмен, ол сендер үшін жамандық болуы мүмкін Алла біледі, сендер білмейсіңдер». Бұл аяттың мағынасына терең бойлаған адам Алладан келген істердің хикметін біліп, шүкірлік сезімі артып, сабырға келері хақ.

Арқалық қалалық
«Мухтасиб Әлмұхаммед»мешітінің
Бас имамы Бектұрсын Торғайбайұлы

Иман шарттарының бірі жақсылық пен жамандықтың бір Алладан екендігіне сену. Олай болса, әрбір мұсылман баласы басына келген жақсылыққа шүкір етіп, қандай да бір қиындыққа сабыр етуі міндетті.

Адам баласы Алланың нәсіп еткен тағдырына разы болып, кез-келген қиындықтарға, дерттерге сабыр етуі қажет. Сабыр ету деген сөз, басқа түскен қиындықты әркімге айтып шағымданбау. Қиындыққа сабыр етіп, Алладан медет сұрағандарға Алла береді және қиындықтан шығудың жолын сұрап, Алладан жәрдем тілесе, Жаратушы Раббымыз оның дұғасын қабыл етеді.

Шындығында Алла Тағала өз құлдарына қандай да бір дерт, қиыншылық жіберу арқылы жасаған кемшіліктерін кешіреді. Өйткені адамда барлық істің үнемі жақсы болуы, өз Жаратушысын ұмытуға, тіпті Оған қарсы шығуға, харам істер істеуге итермелеуі ықтимал.

Сағид бин Әбу Уаққастан жеткен хадисте: «Ей, Алланың Елшісі! Қандай адамға ең қиын сынақ беріледі?– деп сұрадым. Пайғамбарымыз (ﷺ): «Пайғамбарларға, сосын сол секілді, сосын сол іспетті адамдарға. Кісі дініне қарай сыналады. Егер діні берік болса, сынағы қатая түседі. Ал, діні әлсіз болса, иманына байланысты сыналады. Пендені қиыншылық пен пәлекет бойын тазартпайынша, тәрк етпейді»,– деді. Демек, сынақтың мақсаты – мұсылманды қинау емес, керісінше оны шыңдау, шынайы сенім шыңына шығару екен. Түрлі тауқымет-қиындыққа төзіп, иманы шыңдалған адам нағыз иманның дәмін сезінеді. Ал, бұл деген сөз – ешбір дүниеге бергісіз сезім.

Ардақты Пайғамбарымыздың (ﷺ): «Кімде-кім, тұрмысының таршылығын шағымданып таң аттырар болса, ол Раббысына шағымданғандай болады. Ал, кім дүниелік іс үшін өкініп таң аттырса, Алла Тағалаға ашуланып таң атырғандай болады...»,-деген сөзі бар. Осы мәселе Құранда былайша баяндалған:

وَمِنَ النَّاسِ مَن يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَى حَرْفٍ فَإِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَإِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انقَلَبَ عَلَى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةَ ذَلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ

«Көңілінде күмәні бола тұрып, Аллаға ғибадат жасайтын адамдар бар. Егер басына жақсылық жетсе, ондайлар дінде тұрады да, сәтсіздікке ұшыраса, діннен безіп шығады. Ондайлар бұл дүниеде де, ақыретте де зиян шегеді».

Пайғамбарымыз (ﷺ) бір сөзінде былай дейді:

عن أبي يحيى صهيب بن سنانٍ رضي الله عنه قَالَ: قَالَ رسولُ الله صلى الله عليه وسلم:

عَجَباً لأمْرِ المُؤمنِ إنَّ أمْرَهُ كُلَّهُ لَهُ خيرٌ ولَيسَ ذلِكَ لأَحَدٍ إلا للمُؤْمِن : إنْ أَصَابَتْهُ سَرَّاءُ شَكَرَ فَكانَ خَيراً لَهُ ، وإنْ أصَابَتْهُ ضرَاءُ صَبَرَ فَكانَ خَيْراً لَهُ

«Мүміннің ісі қандай ғажап! Оның қандай ісі болмасын қайырлы. Алайда, бұл мұсылманның ғана маңдайына бұйырған. Ол жақсылыққа тап болса, бірден шүкіршілік етеді – бұл оған қайырлы. Егер ол қандай да бір қиындыққа тап болса, дереу сабырлық танытады – бұл оған қайырлы».

Яғни бұл хадисте мұсылманның қандай жағдайда болса да бір қалыпты, еш уайымдамай қиыншылықтар мен ауыртпашылықтарға төзетінін және ол мұсылманның ең негізгі қасиеттерінің бірі екенін айтқан.

Жалпы сабырға қатысты аяттар мен хадистер көп болса да, іс жүзінде амалға аспай жататындығы белгілі. Қиыншылыққа тап болған сәттен-ақ, көңіл-күйіміз түсіп, төбемізге бұлт үйіріліп, жүктің бәрін өзімізге ғана артқандай күй кешеміз. Кейде Алла Тағалаға тікелей шағым айтпағанмен, іс-әрекетімізбен, тілімізбен айтып қалып жатамыз. Алла Тағала Құранда былай деп ескертпеді ме:

وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمَوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِين

«Әрине, сендерді қауіп-қатер, ашаршылық және малдардан, жандардан сондай-ақ өнімдерден кеміту арқылы сынаймыз, (Мұхаммед (ﷺ) сондай жағдайларда) сабыр етушілерді қуандыр!».

Пайғамбарымыз (ﷺ) өсиет сөзінде:

مَا يَكُونُ عِنْدِي مِنْ خَيْرٍ فَلَنْ أَدَّخِرَهُ عَنْكُمْ , وَمَنْ يَسْتَعْفِفْ يُعِفَّهُ اللَّهُ , وَمَنْ يَسْتَغْنِ يُغْنِهِ اللَّهُ , وَمَنْ يَتَصَبَّرْ يُصَبِّرْهُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ ، وَمَا أُعْطِيَ أَحَدٌ عَطَاءً خَيْرًا وَأَوْسَعَ مِنَ الصَّبْرِ

«Қолымда тағы бір игілік болса, сендерден әсте аямаушы едім. Кім сұраудан ұялса, Алла оның жанын пәк етеді. Кім қанағатшылдық танытса, Алла оны басқаға мұқтаж болудан сақтайды. Кім сабыр етуге ұмтылса, Алла оған сабыр береді. Ешкімге сабырдан артық мол игілік берілмеген».

Бұған қатысты қасиетті Құран Кәрімде былай делінген:

إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُم بِغَيْرِ حِسَابٍ

«Сабыр еткендерге сияпаттар есепсіз беріледі».

Фәни дүниеде кез-келген пенденің басына талай қиындықтар мен қайғылы жағдайлар келетіні рас. Өйткені, өмірде қуаныш пен қайғы қатар жүреді. Алла Елшісінің (ﷺ): «Мұсылманның шаршау, ұзақ сырқат, мазасыздық, көңілсіздік, жағымсыз нәрсе, уайым-қайғыға тап болуы, тіпті тікеннің өзі арқылы Алла оның істеген қателіктерін кешіреді», - деген сөзінің арқасында кез-келген қиыншылық ешнәрсе болмай қалатындығын дұрыс ұғынуымыз керек.

Пайғамбарымыздың (ﷺ) өмір жолына қарар болсақ, Оның (ﷺ) сабырлық танытқан оқиғалары өте көп. Сол кезде танытылған сабырлықтың қазіргі кездегі жемісі, біз көріп тұрған – Ислам діні. Сондықтан әрбір адам өмірінде бір нәтижеге қол жеткізуі үшін сабыр етуі қажет.

Сабырлық – қиындықтар мен қайғылы жағдайларда адам баласына күш-қуат беріп, басын идірмей, аяғын нық басуға көмекші болатын ерекше қасиет. Адам баласы сабыр ету арқылы тағдыр тауқыметінің кез-келген түрін жеңіп шықпақ. Жазылмас дертке шалдығу, дүниенің қызығын тамашалайтын қос жанардан айырылу пенденің басына келетін ауыр жағдайлардың бірі. Дегенмен, Жаратқанның жазғанына разылық білдіріп, жалғанның қиындықтары мен ауыртпалықтарына сабыр ете білу мұсылманды күмәнсіз Алланың сүйіспеншілігіне бөлеп, ақыретте мол сауапқа кенелтеді. Бұл жайында Құранда:

وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ

«Алла сабыр етушілерді сүйеді»-делінсе, Құраннның келісі бір аятында сабыр етушілерге қатысты Алла Тағала былай дейді:

وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُواْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ

«Расында, сабыр еткендерге жасаған амалдарынан да жақсы сый береміз».

Бірде сахаба Муғаз бин Жәбәл (р.а.) былай дейді: «Ұлым қайтыс болғанда Алланың Елшісі (ﷺ) маған хат жолдады. Ол хатта былай делінген: «Алланың Елшісі Мұхаммедтен (ﷺ) Муғаз бин Жәбәлға (р.а.)! Әуелі өзінен басқа ешқандай тәңір жоқ Аллаға мақтау болсын. Алла сауабыңды арттырсын. Саған сабыр берсін. Бізге әрі саған шүкір ете білуді нәсіп етсін. Расында біздің жанымыз бен малымыз, әйел, бала-шағамыз және олардың малдары Алланың бізге берген тәтті сыйлары, әрі уақытша жанымызда қалдырған аманаттары болып табылады. Алла саған ол баланы беру арқылы сені қуанышқа бөледі. Ал қазір үлкен сауап бере отырып, оны сенен алды. Егер сабыр етсең, үлкен сауапқа кенелесің. Байқа, қайғы-қасіретің сауабыңды жойып жібермесін. Кейін өкінетін боласың. Біліп қой! Жылап-сықтау өліні кері қайтармайды, қайғыңды да сейілтпейді. Болар іс болды». Бұл хадис өлімге көңіл айтудың ғибратты үлгісі. Сондықтан, әрбір мүмин жақын туысынан айырылған кезде Пайғамбарымыздың (ﷺ) Муғаз бин Жәбәлға (р.а.) жолдаған осы бір хатын есіне ала отырып, оны тап өзіне айтылғандай сезіне білсе, нұр үстіне нұр болмақ. Сондықтан үмметі саналатын біз үшін екі дүние ардақтысы болған Алла Елшісінен (ﷺ) алар өнегеміз өте көп.

Басқа түскен қиындықтың соңы зор кешірімге ұласатынын түсіндіріп берген бір сүйінші хадисте:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ" :مَا مِنْ مُصِيبَةٍ تُصِيبُ الْمُسْلِمَ إِلا كَفَّرَ اللَّهُ عَنْهُ بِهَا حَتَّى الشَّوْكَةِ يُشَاكُهَا" رواه البخاري.

«Мұсылманның басына түскен мусыбаты арқылы Алла Тағала оның күнәсін қәффарат етеді, тіпті аяғына кірген тікен болса да».

Өмірдің талай-талай тауқіметін тартқан ата-бабаларымыз басынан өткеннің барлығын ұрпағына өсиет-өнеге етіп қалдырып отырған. Өмірдің болмашы сәтсіздіктері мен ауыр қайғы-қасіретіне душар болғандарға: «Күніне мың бір бәле көрсең-дағы, сонда да күдер үзбе бір Алладан» деп, адамның қандай қиындыққа тап болғанына қарамастан, сенімге селкеу түсірмей, мұсылмандық болмысты сақтап қалуды ескерткен.

Расында сабыр – адамның рухани тірегі. Сондықтан пенде әрдайым үмітпен ғұмыр кешеді. Қандай ауыр жағдайда да, адамның кеудесінен үміт отының өшпеуі, ең алдымен сол сабырға байланысты. Қанағат та, ынсап та сабырдан тірек табады. Сондықтан, қазақ халқы: «сабырлы жетер мұратқа, сабырсыз қалар ұятқа» деп, сабырды барлық үлгілі қасиеттердің қайнар бұлағына балайды.

Ислам ғұлама-ғалымдарының сабыр жайлы өсиеттеріне тоқталып өтсек:

Мұхаммад ибн Амр (р.а.) Омар ибн Абдулғазиздің (р.а.) мінберде тұрып былай деп айтқанын естідім дейді:

مُحَمَّدُ بْنُ عَمْرٍو قَالَ: سَمِعْتُ عُمَرَ بْنَ عَبْدِ الْعَزِيزِ يَقُولُ عَلَى الْمِنْبَرِ: " مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَى عَبْدٍ نِعْمَةً فَانْتَزَعَهَا مِنْهُ، فَعَاضَهُ مَكَانَ مَا انْتَزَعَ مِنْهُ الصَّبْرَ، إِلَّا كَانَ مَا عَوَّضَهُ خَيْرًا مِمَّا انْتَزَعَ مِنْهُ، ثُمَّ قَرَأَ: {إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسَابٍ} الزمر: 10 "

«Алла Тағала бір құлына нығмет беріп, кейін оны алып қойып, оның орнына оған сабыр беретін болса, онда Алланың бергені алғанынан қайырлы болады». Кейіннен Құранның мына аятын оқыды: «Сабыр еткендерге сияпаттар есепсіз беріледі».

Ғолиб әл-Қаттан (р.а.) Хасан әл-Басридің (р.а.) былай деп айтқанын естідім деген:

غَالِبٍ الْقَطَّانِ قَالَ: سَمِعْتُ الْحَسَنَ، يَقُولُ» :الصَّبْرُ كَنْزٌ مِنْ كُنُوزِ الْخَيْرِ، لَا يُعْطِيهِ اللَّهُ إِلَّا لِعَبْدٍ كَرِيمٍ عَلَيْهِ«.

«Сабыр – ол хайырлы қазыналардан болған бір қазына. Оны Алла Тағала тек сабырлылық етуге ықыласты құлына ғана береді».

Алладан келген әрбір істің астарында не жасырынғанын, нәтижесі қалай болатындығын әлбетте пенде толық түсінбейді. Құран Кәрімде бұған қатысты былай делінген:

وَعَسَىٰ أَن تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَن تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ ۗ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ

«Сендер бір нәрсені ұнатпағанмен, ол сендер үшін қайырлы болуы мүмкін. Ал сендер бір нәрсені жақсы көргенмен, ол сендер үшін жамандық болуы мүмкін Алла біледі, сендер білмейсіңдер». Бұл аяттың мағынасына терең бойлаған адам Алладан келген істердің хикметін біліп, шүкірлік сезімі артып, сабырға келері хақ.

Арқалық қалалық
«Мухтасиб Әлмұхаммед»мешітінің
Бас имамы Бектұрсын Торғайбайұлы

Қызылды-жасыл дүние қызығына беріліп, өмір сүріп жатқан қоғамымызда біз көбіне дәулеті бізден артқан кісіге көз тігіп, соның деңгейіне жетуді аңсап, ғұмыр кешудеміз.

Қанағат қарын тойғызады, қанағатсыздық астыңдағы жалғыз атыңды сойғызады. Адам бұл өмірде бақытты болуы үшін, Аллаға шүкір етіп, барға қанағат етуі керек.

Екі көз тек топыраққа тоятының естен шығарып, бар нәрсемізге қанағат тұтпай, дүниеге берілуіміз, көлігіміз бола тұра, оданда әдемісін мінгіміз келетіні қанағаттың жоқтығының белгісі. Киімнің ең жақсысын, әшекей бұйымнын ең қымбатын алғымыз келеді. Бұл әрекеттер ашкөздіктен, жүректе қанағаттың жоқтығынан туындайтын дерт. Адамға байыған сайын байысам деген ой келіп, рухани құлдырауға душар болады. Алла Тағала Исра сүресінің 27 аятында:

إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ ۖ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا

«Шүбәсіз, ысырапқорлар шайтандарға бауыр. Ал шайтан болса, Раббысына рақметі жоқ, малғұн!»-деп, ысырап етіп, азға қанағат етпейтін кісілерді шайтанның досына айналатындығын ескертті.

Қай мәселеде де ысырап етудің дұрыс емес екендігін Пайғамбарымыздың (ﷺ) мына хадисінен аңғаруға болады:

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ رضي الله عنهما أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَرَّ بِسَعْدٍ وَ هُوَ يَتَوَضَّأُ فَقَالَ : مَا هَذَا السَّرَفُ يَا سَعْدُ؟ قَالَ : أَ فِي الْوُضُوءِ سَرَفٌ؟ قَالَ : نَعَمْ، وَ إِنْ كُنْتَ عَلَى نَهْرٍ جَارٍ. روى الإمام أحمد (6768) و ابن ماجة (419).

Пайғамбарымыз (ﷺ) бірде Сағыдтың дәрет алып жатқаның көріп, оған: «Әй, Сағыд! Бұл не деген ысырап?»-дейді. Сонда Сағыд (р.а.): «Дәрет алу үшін қолданылған судың да ысырабы болады ма?»-деп сұрағанда, Пайғамбарымыз (ﷺ): «Әрине, тіпті ағып тұрған өзеннің жағасында тұрып дәрет алсаң да», - деп жауап берді.

Ең дұрысы, өзіңнен жағдайы тәуірге емес, керісінше әл-ауқаты өзіңнен төмендеу кісіге көз салып, шүкір ете білуді үйренуіміз қажет екендігін ұмытпағанымыз жөн.

Бірде Пайғамбарымыз (ﷺ), өзінің сүйікті қызы Фатиманы түйе жүнінен тоқылған киіммен, бидай тартып отырғанын көріп, былай дейді: «Ей, Фатима! Бұл дүниенің кедейлігі мен ауыртпалығына шыда, себебі арғы дүниеде сені жұмақ пен рахат күтіп тұр».

Бірде Омар (р.а.) Пайғамбарымыздың (ﷺ) қарапайым күн кешуін көріп: «Әй, Алланың Елшісі! Патшалар жұмсақ мамықта жатады, ал Сіз болсаңыз жұқа төсеніште жатырсыз. Сіз, Алланың Елшісі емессіз ба! Сондықтан басқаларынан қарағанда ерекше қошемет пен құрметке Сіз лайықты емессіз ба!»-деді. Оған Алланың Елшісі (ﷺ): «Ей, Омар! Бұл дүниенің рахаты мен қызығы оларға, ал арғы дүниенің рахаты мен ләззәті бізге қалуын қаламайсың ба?» - деді.

Алланың Елшісі (ﷺ) және әділетті халифалар (р.а.) қарапайым ғұмыр кешіп, азға қанағат етіп, олардың дүние соңына түспегендігі сөзсіз ақиқат.

Омар (р.а.) мұсылмандардың әміршісі болған уақытта Сирия, Палестина, Иран, Мысыр елдері ашылып, мұсылман елдеріне айналды. Мәдина қаласына Византия мен Парсы елдерінің байлықтары молынан ағылды. Мәдинаға келген бұл мол байлықтың арқасында сол уақытта өмір сүрген мұсылмандардың жағдайы жақсарса да, мұсылмандардың әміршісі болған Хаттаб ұлы Омар (р.а.) ол байлықтың еш біріне де қызықпады. Жұма күні хұтпаға бірнеше жерден жамалған шапанымен шығып, таяғына сүйеніп көшелерді аралап, мұсылмандардың жағдайын сұрап, мұң-мұқтаждарын шешумен болды.

Тіпті мұсылмандардың әміршісі Омар (р.а.) құлымен бірге түйемен Шам еліне сапар шеккен уақытта, әлгі түйеге кезектесіп мініп барған еді. Шам еліне кірер уақытта кезек құлына келгенде: «Енді сенің кезегің келді. Түйеге мін» - деп бұйырады. Сол кезде құлы: «Мұсылмандардың әміршісі! Халық мені халифа деп ойлап қалар» - деген сөзіне қарамастан Омар (р.а.) құлын отырғызып, өзі жаялатып кірген.

Жалпы Омар (р.а.) халифа қарапайым ғұмыр кешті. Мемлекетке түскен түсімнен тек өзіне жеткіліктісін ғана алды. Кей уақыттарда Омардың (р.а.) мұқтаждық көріп жүргенін көрген сахабалар, оның алатын жалақысын көтеруді қалады. Алайда Омардың (р.а.) өзіне айтуға ұялып, қызы Хафсаға (р.а.) айтқан. Хафса (р.а.) бұл мәселені әкесіне айтып жеткізгенде, Ол (р.а.): «Қызым! Пайғамбарымыздың (ﷺ) қалай тамақтанып, қалай киінгені есіңде ме?» - деп сұрады. Сонда Хафса: «Иә, Ол (ﷺ) тек өзіне қажетті болғанын ғана алатын»,-дегнеде, Омар (р.а.): «Менің екі досым және мен, бір сапардың жолаушыларымыз. Бізден бірінші болып белгіленген жерге сүйікті Пайғамбарымыз (ﷺ) жетті. Одан кейін сол жолмен Әбу Бәкір (р.а.) жүріп өтті. Ал олардан кейін үшінші мен болғым келеді. Менің жолға алған жүгім көп болса, ол екеуіне жете алмай қаламын ба деп қорқамын. Әлде сен менің, сол жолда үшінші болуымды қаламайсың ба?» - деп сұрайды.

Әрине, адам қарапайымдылықты ту етіп, азға қанағат, барға шүкір етудің сауапты іс екенін түсінер. Алайда, шынайы мұсылман осы нәрселерді жүзеге асырып, өмір жолын осы принциптерге сай өткізері сөзсіз.

Жітіқара аудандық
«Ержан Тәтішев» мешітінің
бас имамы С. Есмурзин

Қызылды-жасыл дүние қызығына беріліп, өмір сүріп жатқан қоғамымызда біз көбіне дәулеті бізден артқан кісіге көз тігіп, соның деңгейіне жетуді аңсап, ғұмыр кешудеміз.

Қанағат қарын тойғызады, қанағатсыздық астыңдағы жалғыз атыңды сойғызады. Адам бұл өмірде бақытты болуы үшін, Аллаға шүкір етіп, барға қанағат етуі керек.

Екі көз тек топыраққа тоятының естен шығарып, бар нәрсемізге қанағат тұтпай, дүниеге берілуіміз, көлігіміз бола тұра, оданда әдемісін мінгіміз келетіні қанағаттың жоқтығының белгісі. Киімнің ең жақсысын, әшекей бұйымнын ең қымбатын алғымыз келеді. Бұл әрекеттер ашкөздіктен, жүректе қанағаттың жоқтығынан туындайтын дерт. Адамға байыған сайын байысам деген ой келіп, рухани құлдырауға душар болады. Алла Тағала Исра сүресінің 27 аятында:

إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ ۖ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا

«Шүбәсіз, ысырапқорлар шайтандарға бауыр. Ал шайтан болса, Раббысына рақметі жоқ, малғұн!»-деп, ысырап етіп, азға қанағат етпейтін кісілерді шайтанның досына айналатындығын ескертті.

Қай мәселеде де ысырап етудің дұрыс емес екендігін Пайғамбарымыздың (ﷺ) мына хадисінен аңғаруға болады:

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ رضي الله عنهما أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَرَّ بِسَعْدٍ وَ هُوَ يَتَوَضَّأُ فَقَالَ : مَا هَذَا السَّرَفُ يَا سَعْدُ؟ قَالَ : أَ فِي الْوُضُوءِ سَرَفٌ؟ قَالَ : نَعَمْ، وَ إِنْ كُنْتَ عَلَى نَهْرٍ جَارٍ. روى الإمام أحمد (6768) و ابن ماجة (419).

Пайғамбарымыз (ﷺ) бірде Сағыдтың дәрет алып жатқаның көріп, оған: «Әй, Сағыд! Бұл не деген ысырап?»-дейді. Сонда Сағыд (р.а.): «Дәрет алу үшін қолданылған судың да ысырабы болады ма?»-деп сұрағанда, Пайғамбарымыз (ﷺ): «Әрине, тіпті ағып тұрған өзеннің жағасында тұрып дәрет алсаң да», - деп жауап берді.

Ең дұрысы, өзіңнен жағдайы тәуірге емес, керісінше әл-ауқаты өзіңнен төмендеу кісіге көз салып, шүкір ете білуді үйренуіміз қажет екендігін ұмытпағанымыз жөн.

Бірде Пайғамбарымыз (ﷺ), өзінің сүйікті қызы Фатиманы түйе жүнінен тоқылған киіммен, бидай тартып отырғанын көріп, былай дейді: «Ей, Фатима! Бұл дүниенің кедейлігі мен ауыртпалығына шыда, себебі арғы дүниеде сені жұмақ пен рахат күтіп тұр».

Бірде Омар (р.а.) Пайғамбарымыздың (ﷺ) қарапайым күн кешуін көріп: «Әй, Алланың Елшісі! Патшалар жұмсақ мамықта жатады, ал Сіз болсаңыз жұқа төсеніште жатырсыз. Сіз, Алланың Елшісі емессіз ба! Сондықтан басқаларынан қарағанда ерекше қошемет пен құрметке Сіз лайықты емессіз ба!»-деді. Оған Алланың Елшісі (ﷺ): «Ей, Омар! Бұл дүниенің рахаты мен қызығы оларға, ал арғы дүниенің рахаты мен ләззәті бізге қалуын қаламайсың ба?» - деді.

Алланың Елшісі (ﷺ) және әділетті халифалар (р.а.) қарапайым ғұмыр кешіп, азға қанағат етіп, олардың дүние соңына түспегендігі сөзсіз ақиқат.

Омар (р.а.) мұсылмандардың әміршісі болған уақытта Сирия, Палестина, Иран, Мысыр елдері ашылып, мұсылман елдеріне айналды. Мәдина қаласына Византия мен Парсы елдерінің байлықтары молынан ағылды. Мәдинаға келген бұл мол байлықтың арқасында сол уақытта өмір сүрген мұсылмандардың жағдайы жақсарса да, мұсылмандардың әміршісі болған Хаттаб ұлы Омар (р.а.) ол байлықтың еш біріне де қызықпады. Жұма күні хұтпаға бірнеше жерден жамалған шапанымен шығып, таяғына сүйеніп көшелерді аралап, мұсылмандардың жағдайын сұрап, мұң-мұқтаждарын шешумен болды.

Тіпті мұсылмандардың әміршісі Омар (р.а.) құлымен бірге түйемен Шам еліне сапар шеккен уақытта, әлгі түйеге кезектесіп мініп барған еді. Шам еліне кірер уақытта кезек құлына келгенде: «Енді сенің кезегің келді. Түйеге мін» - деп бұйырады. Сол кезде құлы: «Мұсылмандардың әміршісі! Халық мені халифа деп ойлап қалар» - деген сөзіне қарамастан Омар (р.а.) құлын отырғызып, өзі жаялатып кірген.

Жалпы Омар (р.а.) халифа қарапайым ғұмыр кешті. Мемлекетке түскен түсімнен тек өзіне жеткіліктісін ғана алды. Кей уақыттарда Омардың (р.а.) мұқтаждық көріп жүргенін көрген сахабалар, оның алатын жалақысын көтеруді қалады. Алайда Омардың (р.а.) өзіне айтуға ұялып, қызы Хафсаға (р.а.) айтқан. Хафса (р.а.) бұл мәселені әкесіне айтып жеткізгенде, Ол (р.а.): «Қызым! Пайғамбарымыздың (ﷺ) қалай тамақтанып, қалай киінгені есіңде ме?» - деп сұрады. Сонда Хафса: «Иә, Ол (ﷺ) тек өзіне қажетті болғанын ғана алатын»,-дегнеде, Омар (р.а.): «Менің екі досым және мен, бір сапардың жолаушыларымыз. Бізден бірінші болып белгіленген жерге сүйікті Пайғамбарымыз (ﷺ) жетті. Одан кейін сол жолмен Әбу Бәкір (р.а.) жүріп өтті. Ал олардан кейін үшінші мен болғым келеді. Менің жолға алған жүгім көп болса, ол екеуіне жете алмай қаламын ба деп қорқамын. Әлде сен менің, сол жолда үшінші болуымды қаламайсың ба?» - деп сұрайды.

Әрине, адам қарапайымдылықты ту етіп, азға қанағат, барға шүкір етудің сауапты іс екенін түсінер. Алайда, шынайы мұсылман осы нәрселерді жүзеге асырып, өмір жолын осы принциптерге сай өткізері сөзсіз.

Жітіқара аудандық
«Ержан Тәтішев» мешітінің
бас имамы С. Есмурзин

Бұл дүниеде барлығына да, ал арғы дүниеде тек иман келтіргендерге ғана мейірімділік танытатын Алла Тағаланың атымен бастаймын.

Мұсылманды өзгелерден ерекшелейтіні, бойындағы адамгершілік қасиеттері. Адамгершілік пен кішіпейілділік кез-келген мұсылманның қаруы әрі қорғаны. Әр мүмін мұсылман, басына түскен ауыр тауқыметті, әрбір келеңсіз жәйтті, Алла Тағаланың берген сынағы деп қабылдайды. Нендей оқиғаға тап болсада, сабырға келіп, ашу-ызаға жол бермеуге тырысады. Бұл жөнінде қасиетті Құран Кәрімде Ұлы Жаратушы Иеміз былай деген:

﴿ وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ ﴾

«(Ашу қысқанда өзін ашуландырған адамның сазайынын беруге шамасы жете тұрып) ашуын жеңе білгендер һәм адамдарға кешірімді болғандар».

Ал Әбу Һурайраның (р.а.) ардақты Пайғамбарымыздан (ﷺ) жеткізген хадисінде ашуға берілмеудің маңыздылығы турасында былай делінген:

عن أبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عنهُ، أنَّ رَجُلاً قالَ للنبيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَوْصِنِي، قالَ: ((لا تَغْضَبْ)) فَرَدَّدَ مِرَاراً، قالَ: ((لا تَغْضَبْ)). رواهُ البخاريُّ.

«Бірде, Пайғамбарымызға (ﷺ) бір кісі келіп: «Уа, Алланың Елшісі! Маған кенес беріңіз?» - деп өтінгенде, Ол (ﷺ): «Ашуға берілме!» - деді. Кейіннен әлгі кісі осы сұрағын бірнеше мәрте қайталаған еді, Пайғамбарымыз (ﷺ) да сонша рет: «Ашуға берілме!» - деп жауап қатты».

Алла Елшісінің (ﷺ) осынау сөзіне сүйенер болсақ, кез келген жағдайда сезімге емес, керісінше сабырға жүгіну қажет екендігі айқындалуда. Себебі, ашушандылықтың кесірінен қанша шанырақ күйреп, адамдар арасындағы қаншама қарым-қатынас бұзылуда.

Кез келген уақытта, қандай да бір келеңсіз оқиғаға тап бола қалған жағдайда қалайша сабыр ету керектігін Пайғамбарымыз (ﷺ) үйретіп кеткен. Осы жөнінде Алла Елшісі (ﷺ) мына хадисте былай деп баян етеді:

عن النبي صلى الله عليه وسلم أنه قال)): إذَا غَضِبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَسْكُتْ)) رواهُ أحمد.

«Егер де біреулеріңнің ашу-ызасы келсе, онда үндемесін». Ал келесі мына бір хадисте Пайғамбарымыз (ﷺ) былай деген:

قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : (إِذَا غَضِبَ أَحَدُكُمْ وَهُوَ قَائِمٌ، فَلْيَجْلِسْ، فَإِنْ ذَهَبَ عَنْهُ الْغَضَبُ، وَإِلَّا فَلْيَضْطَجِعْ ) رواه أحمد (5/152) ، أبو داود (478).

«Егер де біреулеріңнің ашу-ызасы келіп, ол тұрып тұрған болса отырсын, осылайша оның ашуы тарқайды».

Сонымен қатар, Әбу Һурайрадан (р.а.) жеткен хадисте Алла Елшісі (ﷺ) нағыз мықты адам жөнінде былай деген екен:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لَيْسَ الشَّدِيدُ بِالصُّرَعَةِ، إِنَّمَا الشَّدِيدُ الَّذِي يَمْلِكُ نَفْسَهُ عِنْدَ الغَضَبِ» متفق عليه.

«Біреуді жерге жығып, жеңіске жеткен адам мықты емес, алайда бойындағы ашуына ұстамды бола білген нағыз мықты» .

Демек, күш-құаты асып-тасыған нағыз ер жүрек, батыр емес, нағыз мықты ашу-ызасына ұстамдылық танытып, Алла тарапынан келген кез-келген сынаққа сабыр ете білген адам.

Әлемдердің жаратушысы Алла Тағаланың кәләм шәрифінде және ардақты Пайғамбарымыздың (ﷺ) мүбәрәк хадистерінде адам баласына ашушаңдылықтан гөрі сабырлықтың маңызды екендігі көп ескертілгендігіне көз жеткіздік. Тіпті, қазіргі таңдағы медициналық зерттеулердің өзі осыны айғақтап дәлелдеуде.

Медициналық дерек көздерге жүгінер болсақ, ашушандылық түрлі ауруларға себеп болатындығы көрсетілген. Ең алдымен жүрек қан тамырлар жүйесі ауруларының пайда болу мүмкіндігін арттырады. Адам ашуланған уақытта қан тамырлары жиырылып, қан қысымы көтеріліп, жүрек соғысы мен тыныс алуы баяулайды. Осының салдарынан қан тамырлары ерте қартайып, жұмысы бұзылады. Ашуланған уақытта адам ағзасындағы цитокин (жасуша аралық байланыстардың процесін қамтамасыз ететін төмеңгі молекулярлық ақуыздық медиаторлар) мөлшері артып, артрит, қант диабеті мен обыр ауруларын тудырады.

Әбу Дарда риуаят еткен хадисте бір кісі Пайғамбарымыздан (ﷺ):

عَنْ أَبِي الدَّرْدَاءِ، أَنَّهُ قَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، دُلَّنِي عَلَى عَمَلٍ يُدْخِلُنِي الْجَنَّةَ, فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ" :لا تَغْضَبْ, وَلَكَ الْجَنَّة." رواه الطبراني

«Ей, Алланың Елшісі (ﷺ)! Мені жұмаққа кіргізетін бір амалға сілтеңізші»,-дегенде, Пайғамбарымыз (ﷺ): «Ашуыңа ұстамды бола білсең, жұмаққа кіресің»,-деді.

Әлбетте, ашу-ызасына ұстамды бола біліп, сабырлық танытқан кісі, Алла Тағаланың қаһарынан құтылып, есесіне жұмақ бақшаларына кіру қуанышына ие бола алатындығын ұмытпаған жөн.

Алла Tағала баршамызға да жұмақ төрінен орын беруін нәсіп еткей. Әмин!

Жітіқара аудандық

«Ержан Тәтішев» мешітінің

бас имамы С. Есмурзин

Бұл дүниеде барлығына да, ал арғы дүниеде тек иман келтіргендерге ғана мейірімділік танытатын Алла Тағаланың атымен бастаймын.

Мұсылманды өзгелерден ерекшелейтіні, бойындағы адамгершілік қасиеттері. Адамгершілік пен кішіпейілділік кез-келген мұсылманның қаруы әрі қорғаны. Әр мүмін мұсылман, басына түскен ауыр тауқыметті, әрбір келеңсіз жәйтті, Алла Тағаланың берген сынағы деп қабылдайды. Нендей оқиғаға тап болсада, сабырға келіп, ашу-ызаға жол бермеуге тырысады. Бұл жөнінде қасиетті Құран Кәрімде Ұлы Жаратушы Иеміз былай деген:

﴿ وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ ﴾

«(Ашу қысқанда өзін ашуландырған адамның сазайынын беруге шамасы жете тұрып) ашуын жеңе білгендер һәм адамдарға кешірімді болғандар».

Ал Әбу Һурайраның (р.а.) ардақты Пайғамбарымыздан (ﷺ) жеткізген хадисінде ашуға берілмеудің маңыздылығы турасында былай делінген:

عن أبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عنهُ، أنَّ رَجُلاً قالَ للنبيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَوْصِنِي، قالَ: ((لا تَغْضَبْ)) فَرَدَّدَ مِرَاراً، قالَ: ((لا تَغْضَبْ)). رواهُ البخاريُّ.

«Бірде, Пайғамбарымызға (ﷺ) бір кісі келіп: «Уа, Алланың Елшісі! Маған кенес беріңіз?» - деп өтінгенде, Ол (ﷺ): «Ашуға берілме!» - деді. Кейіннен әлгі кісі осы сұрағын бірнеше мәрте қайталаған еді, Пайғамбарымыз (ﷺ) да сонша рет: «Ашуға берілме!» - деп жауап қатты».

Алла Елшісінің (ﷺ) осынау сөзіне сүйенер болсақ, кез келген жағдайда сезімге емес, керісінше сабырға жүгіну қажет екендігі айқындалуда. Себебі, ашушандылықтың кесірінен қанша шанырақ күйреп, адамдар арасындағы қаншама қарым-қатынас бұзылуда.

Кез келген уақытта, қандай да бір келеңсіз оқиғаға тап бола қалған жағдайда қалайша сабыр ету керектігін Пайғамбарымыз (ﷺ) үйретіп кеткен. Осы жөнінде Алла Елшісі (ﷺ) мына хадисте былай деп баян етеді:

عن النبي صلى الله عليه وسلم أنه قال)): إذَا غَضِبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَسْكُتْ)) رواهُ أحمد.

«Егер де біреулеріңнің ашу-ызасы келсе, онда үндемесін». Ал келесі мына бір хадисте Пайғамбарымыз (ﷺ) былай деген:

قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : (إِذَا غَضِبَ أَحَدُكُمْ وَهُوَ قَائِمٌ، فَلْيَجْلِسْ، فَإِنْ ذَهَبَ عَنْهُ الْغَضَبُ، وَإِلَّا فَلْيَضْطَجِعْ ) رواه أحمد (5/152) ، أبو داود (478).

«Егер де біреулеріңнің ашу-ызасы келіп, ол тұрып тұрған болса отырсын, осылайша оның ашуы тарқайды».

Сонымен қатар, Әбу Һурайрадан (р.а.) жеткен хадисте Алла Елшісі (ﷺ) нағыз мықты адам жөнінде былай деген екен:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لَيْسَ الشَّدِيدُ بِالصُّرَعَةِ، إِنَّمَا الشَّدِيدُ الَّذِي يَمْلِكُ نَفْسَهُ عِنْدَ الغَضَبِ» متفق عليه.

«Біреуді жерге жығып, жеңіске жеткен адам мықты емес, алайда бойындағы ашуына ұстамды бола білген нағыз мықты» .

Демек, күш-құаты асып-тасыған нағыз ер жүрек, батыр емес, нағыз мықты ашу-ызасына ұстамдылық танытып, Алла тарапынан келген кез-келген сынаққа сабыр ете білген адам.

Әлемдердің жаратушысы Алла Тағаланың кәләм шәрифінде және ардақты Пайғамбарымыздың (ﷺ) мүбәрәк хадистерінде адам баласына ашушаңдылықтан гөрі сабырлықтың маңызды екендігі көп ескертілгендігіне көз жеткіздік. Тіпті, қазіргі таңдағы медициналық зерттеулердің өзі осыны айғақтап дәлелдеуде.

Медициналық дерек көздерге жүгінер болсақ, ашушандылық түрлі ауруларға себеп болатындығы көрсетілген. Ең алдымен жүрек қан тамырлар жүйесі ауруларының пайда болу мүмкіндігін арттырады. Адам ашуланған уақытта қан тамырлары жиырылып, қан қысымы көтеріліп, жүрек соғысы мен тыныс алуы баяулайды. Осының салдарынан қан тамырлары ерте қартайып, жұмысы бұзылады. Ашуланған уақытта адам ағзасындағы цитокин (жасуша аралық байланыстардың процесін қамтамасыз ететін төмеңгі молекулярлық ақуыздық медиаторлар) мөлшері артып, артрит, қант диабеті мен обыр ауруларын тудырады.

Әбу Дарда риуаят еткен хадисте бір кісі Пайғамбарымыздан (ﷺ):

عَنْ أَبِي الدَّرْدَاءِ، أَنَّهُ قَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، دُلَّنِي عَلَى عَمَلٍ يُدْخِلُنِي الْجَنَّةَ, فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ" :لا تَغْضَبْ, وَلَكَ الْجَنَّة." رواه الطبراني

«Ей, Алланың Елшісі (ﷺ)! Мені жұмаққа кіргізетін бір амалға сілтеңізші»,-дегенде, Пайғамбарымыз (ﷺ): «Ашуыңа ұстамды бола білсең, жұмаққа кіресің»,-деді.

Әлбетте, ашу-ызасына ұстамды бола біліп, сабырлық танытқан кісі, Алла Тағаланың қаһарынан құтылып, есесіне жұмақ бақшаларына кіру қуанышына ие бола алатындығын ұмытпаған жөн.

Алла Tағала баршамызға да жұмақ төрінен орын беруін нәсіп еткей. Әмин!

Жітіқара аудандық

«Ержан Тәтішев» мешітінің

бас имамы С. Есмурзин

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Қостанай облысындағы өкіл имамы Бахытбек Нұрғабылұлы осы жауапты қызметке тағайындалғалы бері «Қарты бар елдің қазынасы бар» деген аталы сөзді ұстанып, өңірдегі аға ұрпақ өкілдеріне лайықты құрмет көрсетіп келеді.

Сөзіміз жалаң болмас үшін нақты мысал келтіре кетейік. Үстіміздегі жылғы қарттар күніне орай облыс орталығында тұратын абыз ақсақал, еңбек ардагері әрі бес уақыт намазын қаза етпейтін Сейтжан Алдиярұлы 90 жасқа толған.

Сөйтіп, өмірдің талай асуларынан өтіп, тәуелсіз еліміздің өркендеп, дамуы жолында аянбай еңбек еткен көкірегі шежіреге толы ардагерді осынау мерейтойымен шын жүректен құттықтады.

Бақытбек қажы Нұрғабылұлы ежелден келе жатқан ұлттық салт-дәстүрімізді сақтай отырып, оның иығына шапан жауып, бағалы сыйлықты салтанатты түрде тапсырды.

Облысқа белгілі Сейтжан Алдиярұлы өз кезегінде бас имамға өзіне көрсеткен ілтипаты мен азаматтығы үшін шынайы лебізін білдіріп, ақ батасын берді.

ҚМДБ-ның Қостанай облысындағы өкілдігінің баспасөз қызметі

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Қостанай облысындағы өкілдігінің бас имамы Бахытбек Нұрғабылұлы зираттардың маңында тазалық жұмыстарын жүргізу жұмыстарына ерекше көңіл бөлуде.

Оған дәлел Қостанай облыстық мешітінің қызметкерлері мен жамағаты қаладағы Маяковский көшесі бойындағы зираттың айналасын, ішін тазалау жұмыстары жүргізді.

Мұндай жұмыстар көктемде қар кеткен соң және қыс алдында күзде жүргізіліп отырады. Бұл іс шара ұйымшылдықпен атқарылды.

Оған мешітке келушілер мен дін өкілдері белсене қатысып, өздерінің бойларындағы асыл қасиеттерін көрсетті.

ҚМДБ-ның Қостанай облысындағы
өкілдігінің баспасөз қызметі

«Ауылыңда қартың болса, жазулы тұрған хатпен тең», «Қарты бар елдің қазынасы бар» деп дана халқымыз бекер айтпаса керек. «Аға буын өкілдерін, қазыналы қарттарымызды құрметтеу, бүгінгі ұрпақ яғни біздің басты парызымыз. Қарияларымыздан әрдайым үлгі аламыз және соларға еліктеп өсеміз.

Биылғы Халықаралық Қарттар күні мерекесі қарсаңында Арқалық қалалық «Мухтасиб Әлмұхаммед» мешітінің бас имамы Бектұрсын Торғайбайұлы, бірқатар мешіт қызметкерлері мен шәкірттер «Қарттарға құрмет-ұрпақ парызы» - деген атаумен шаһардағы жасы ұлғайып, қамқорлыққа мұқтаж жалғызбасты қарттардың үйіне арнайы барып, хал-жағдайларын білді.

Көпшілікке белгілі,қоңыр күз келіп, күн суыта бстады. Сондықтан олардың жайын ойлап, ағаш жарып, қыстық отындарын дайындауға көмектесті.

Сонымен қатар қалалық мешіттің қарт намазхандарына арнайы дастархан жайылды. «Қыздар және әйелдер секторы» ақжаулықты аналарға құрмет көрсетіп, «Қарттарым – асыл қазынам» атты шағын концерттік бағдарлама ұйымдастырды.

Мұнда иләһи және дәстүрлі ән-жырлар, тағылымды да ғибратты көріністер қойылды. Қатары сирей бастаған қарттарымыз бен ақжаулықты аналарымыз басқосу барысында өздеріне осындай ілтипат көрсеткен мешіт ұжымына алғыстарын жаудырды.

Кездесу соңында шақырылған қонақтарға мешіт атынан бағалы сыйлықтар мен діни кітаптар тарту етілді.

Қарияларды құрметтеу шарасы Арқалық қаласына қарасты мешіті бар ауылдарда да жалғасын тапты.

ҚМДБ-ның Қостанай облысы бойынша өкілдігінің баспасөз қызметі

Жуырда Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының РАНТ мүшесі Ризабек Батталұлы өңірімізде іс-сапармен болды. Есімі елімізге танымал дін қайраткері облыстық мешіттің жамағатымен жүздесіп, «Мешіт әдебі» тақырыбы аясында уағыз өткізді.

Сонымен қатар республикамызға белгілі теолог Рүстем Сыздықов та Қостанай облысы әкімдігінің дін істері жөніндегі басқармасында, №1 және №3 қалалық емханаларда жұртшылықпен кездесті. Ол жиналғандарға терроризм мен экстремизмге қатысты дәріс оқыды.

Мәселен, дін істері жөніндегі басқармасындағы жүздесуде жергілікті ақпараттық насихат тобындағы имамдар, діни мәселелерді зерттеу орталығының қызметкерлері және сол мекеменің мамандары көп жайға қанықты.

Осы басқосуда жиналған жұртшылық РАНТ мүшелеріне көкейде жүрген нақты сауалдарын қойып, тиянақты жауап алды.

Жалпы, мәртебелі қонақтары өңірге сапары жоғары деңгейде ұйымдастырылып, жерлестеріміз ұмытылмас әсерге бөленді.

ҚМДБ-ның Қостанай облысындағы
өкілдігінің баспасөз қызметі